نکته علمی: حرمت بدون عقوبت؟!

[سید محمد صادق رضوی]

برای روشن شدن مطلب خوبست به این نکات عنایت شود:

١. استحقاق عقاب مسلما یک حکم عقلی ثابت بوده و تابع تحقق موضوعش است.

٢. گرجه نفس حکم استحقاق عقاب قابل تغییر نیست، اما می توان ادعائا برای آن موضوع اعتباری و منشأ اثر ساخت. مانند ظالمی که بدون هیچ ولایتی بر دیگران مسلط شده و برای عصیان اوامرش استحقاق عقابی اعتبار کند که در صورت عصیان، اجرایی باشد. البته این محل بحث نیست، فقط مقصود اینکه اعتبار، تأثیر دارد.

٣. این در استحقاق عقاب. اما خود عقاب نیز امریست که قابل تغییر و اعتبار است. توضیح این که: حکم عقلی به حسن عقاب عاصی، بیشتراز این را ثابت نمی کند که اولا عقوبت حسن است نه لازم، وثانیا مقدار آن نمی تواند بیش از عصیان باشد. بنابراین جزئیاتی وجود دارد که عقل حکم نکرده و مولی می تواند با توجه به مصالح در آنها عملیاتی انجام دهد.

این تغییرات می تواند به این صورت باشد:

- اصلا عقابی برای فعل در نظر نگیرد.

- در قضیه خارجیه به صورت تکوینی برای شخص عاصی عقابی نازل کند.(جعل بمعناه الأعم)

- به صورت قضیه حقیقیه برای معصیت کذا، عقوبت کذا اعتبار کند. این اعتبار میان عقلا هم وجود داشته و منشأ اثر است. مانند جریمه های معینی که برای تخلفات قرار داده شده. شارع می تواند اعلام عمومی کند که برای معصیت زنا عقاب کثرت زلازل را قرار دادم و بر اساس آن هم مشی کند. (جعل بمعناه الاخص)