عدم مانعیت سیاق از انعقاد اطلاق

[سید رضا حسنی]

برخی گفته اند وحدت سیاق باعث می شود که اطلاق را نتوان برداشت کرد و گفته می شود در روایت لایحل دم مسلم و لا ماله الا بطیب نفسه مال و دم در کنار هم قرار گرفته اند و همانطور که در دم مسئله ی تکلیفی مطرح شده است، در مال نیز حکم تکلیفی مد نظر گوینده صلی الله علیه و آله بوده است؛ لذا از این روایت نمی توان اطلاق گیری کرد و برای شرطیت عدم اکراه در متعقادین از آن استفاده کرد. چه اینکه شاید صرفا عقد مکره حرمت تکلیفی داشته باشد و وضعا درست باشد.
جواب:
این مسئله در اصول مطرح است که آیا سیاق از قرائنی است که مانع انعقاد اطلاق می شود یا خیر؟! عده ای سیاق را مانع انعقاد اطلاق می دانند ولی همانطور که شیخنا الأستاذ[1] دام ظله در بحث می فرمودند، دلیلی بر این قضیه نداریم؛ بلی گاهی از قرائن دیگر می توان فهمید که مصب مطلب گوینده در جایی خاص است ولی صرف سیاق دال بر عدم انعقاد اطلاق نمی کند. ایشان این مطلب را در بحث حدیث رفع فرمودند؛ توضیح اینکه در بحث از حدیث رفع، برخی فرموده اند ما به «رفع ما لا یعلمون» برای شبهات حکمیه نمی توانیم استفاده کنیم به قرینه اینکه در سیاق «ما اضطروا علیه» قرار گرفته است و اضطرار نسبت به احکام کلیه معنا ندارد، پس مراد از آن شبهات موضوعیه است، لذا از رفع ما لا یعلمون نیز نمی توان استفاده کرد که در شبهات حکمیه جاری شود. ایشان مفصل وارد این بحث شده اند که آیا سیاق قریه می باشد یا خیر؟ سپس با بحث مفصل این قضیه را انکار کرده و فرموده اند می توان از حدیث رفع اعم از شبهات حکمیه و موضوعیه را برداشت کرد.

احتمال اینکه فلان خصوصیت را گوینده در نظر گرفته باشد باید ناشی از وجه عقلایی باشد و سیاق یک وجه عقلایی نیست. اینکه در کنار یک کلمه ی دیگری قرار گرفته باشد دلیل نمی شود که دست از اصالۀ الحقیقه برداشته شود. چینش کنار هم کلمات قرینه نمی شود که از اصل حقیقت در کلام دست برداریم.

خلاصه اینکه وحدت سیاق نیز مانع از اطلاق نیست[2].

---

[1] . آیت الله العظمی شیخ حسین وحید خراسانی دام ظله.

[2] تحقیق الأصول ، المقرر: السید علی الحسینی المیلانی ، ج1، ص351.