15-آذر-1399, 14:33
(15-آذر-1399, 04:10)سید رضا حسینی نوشته: سلامسلام متشکر؛ به نظر میرسد که عرفا اکراه به این معناست که یک عامل خارجی موجب تحت الشعاع قرار گرفتن اراده مالک شود؛ ولو ضرر علی الاطلاق نیز متوجه شخص نشود؛ کما اینکه در بعضی از روایات این تعبیر وارد شده که: یکون الاکراه من الاب و الام و الزوج؛ هم عرفا و هم متفاهم عرفی از این روایت این است که عامل خارجی ای که سلطه انسان بر مالش را مخدوش کند، موجب تحقق اکراه است ولو ضرر اطلاقی هم بر مکره الیه وارد نباشد. گاهی انسان به خاطر مراعات خاطر پدر و مادر و همسر و... بدون رضایت اقدام به معامله میکند به حیث که اگر دخالت پدر و مادر نبود هرگز این معامله انجام نمیشد؛ خوب بسیاری از اوقات نتیجه تخطی از اکراه پدر ومادر ضرر علی وجه الاطلاق نیست، یعنی گاهی پدر ومادر صرفا اخم میکنند و بچه را تحویل نمیگیرند ولی عرفا اینگونه کارها ضرری بر شخص محسوب نمیشود ولی در عین حال اکراه صادق است زیرا اراده مالک تحت الشعاع قرار گرفته است. طبق این ضابطه در مانحن فیه اگر توعید اضرار به غیر به گونه ای باشد که محرک شخص مالک به معامله شده به حیث که اگر توعید مکره بر اضرار به شخص ثالث نبود؛ این مالک هرگز اقدام به معامله نمیکرد، در اینجا اکراه صادق است با اینکه ضرری متوجه مالک نمیشود و الا فلا.
حقیر نظر امام و شیخ انصاری و هم چنین نظر عامه که دکتر زحیلی در الفقه الاسلامی بیان کردند را در خدمت شما عزیزان می گذارم.(البته این جزء خلاصه مقاله هست که دارم خلاصه می کنم)
در کلام مرحوم شیخ و مرحوم امام هیچ اشاره‌ای به محدوده این افراد نشده است و صرفاً به تعبیر متعلق مکرَه اکتفا شده است ولی از آنجایی که مرحوم شیخ ملاک را ضرر نوعی می دانند و از طرف دیگر عدم طیب نفس را مناط اکراه معاملی برشمردند(البته بنا بر نظر مقرر)، می توان گفت آن افرادی که عرف تهدید آنها را نوعی ضرر بر مکرَه و هم چنین منشأ عدم طیب نفس در معامله می دانند، معامله در آن افرادی که عرف در مورد تهدید آنها چنین قضاوتی دارند باطل است. مرحوم امام هم چون قائل به ضرر نوعی هستند و از طرفی دیگر می فرمایند باید اکراه به نحوی باشد که مکرَه مقهور باشد، چنانچه تهدید افراد از نگاه عرف باعث ضرر و قهر مکرَه گردد، آن معامله اکراهی و باطل است.(نیازی به آدرس ندارد)
نظر عامه: دکتر زحیلی بعد از بیان تقسیمی برای اکراه به دو نوع ملجیء(مضطر کننده که در آن تهدید به ضرر نفسانی یا تلف عضو یا تلف همه اموال صورت می گیرد) و غیر ملجیء(که در آن تهدید به مثل زدن غیر کشنده و غیر نقص کنندهٔ عضو یا تلف بعضی از اموال و... تعلق می گیرد)،نوع سومی به نام اکراه ادبی بیان می کنند. ایشان در این زمینه می گویند: «این اکراه رضا را کاملا از بین می برد ولی اختیار را نابود نمی سازد مانند تهدید به زندانی کردن یکی از پدر و مادر و امثال ایشان و حکم آن این است که اکراه شرعی است، اما با استحسان نه با دلیل قیاس»(فقه الاسلامی و ادلته،ج۴/ ۲۱۴)
ایشان هم محدوده ی متعلقات مکرَه را بیان نکرده اند ولی از آنجایی که همانطور که گذشت در نظر اهل عامه معیار اکراه ضرر شخصی است لذا اگر در جایی مکرَه تهدید شخصی را یک نوع ضرر برای خویش بپندارد، اکراه محقق است اگرچه آن شخص از ایشان نیز بیگانه باشد.
