تصویر درست مبحث «إجزاء»

[کایدخورده]

اگر «رفع مااضطرّوا الیه» از معجِز نفس از امتثال اختیاری انصراف دارد، بنابر این او مکلف نیست؛نه به مامور به اختیاری؛زیرا قدرت بر امتثال ندارد، و نه مامور به اضطراری زیرا دلیل به جهت امتنان از شامل او نیست.

در حالی که یقینا مکلف است به بدل اضطراری و لازم است آن را اتیان کند.

 
در دو فضا می­توان پاسخ داد:

الف. در فضای غیر خطابات قانونیه؛ در فضای مشهور، قدرت را شرط تکلیف می­دانند، فلذا اگر کسی قدرت نداشت، او را مکلف نمی­دانند. اما مشهور می­گویند کسی که خودش خودش را عاجز قرار داده، عاصی محسوب می­شود، زیرا کسی که خودش خودش را عاجز کند، در حکم «قادر» محسوب می­شود؛ الامتناع بالاختیار لا ینافی الاختیار.
 
ب. در فضای خطابات قانونیه؛ قدرت، شرط تکلیف نیست، بلکه نهایتاً در مرتبۀ امتثال، معذور دانسته می­شود، نه اینکه مکلف نباشد.
روشن است که کسی که خودش خودش را عاجز کرده است، معذور محسوب نمی­شود. بلکه او عاصی محسوب می­شود، چرا که با عاجزکردنِ خود، سبب شده امتثال صورت نگیرد.