4-اسفند-1400, 08:52
در برخی از مصادر متاخر عامه، به نقل از عقیلی نقل شده که سعید بن جبیر، جابر بن یزید جعفی را تکذیب کرده است:
"وقال العقيلي كذبه سعيد بن جبير" (اکمال تهذیب الکمال و تهذیب التهذیب).
طبعا با توجه به وفات سعید بن جبیر در سال 95 و وفات جابر در سال 128 یا دیرتر از آن، این امر مقداری غریب به نظر می رسد؛ خصوصا اینکه جابر با یک واسطه از سعید نقل می کند (چنانکه برخی دوستان مطرح کردند).
با مراجعه به ضعفای عقیلی، مشخص می شود که در نقل فوق، اختصار صورت گرفته و نقل اصلی کتاب الضعفاء چنین است:
حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مَنْصُورٍ قَالَ: حَدَّثَنَا دَاوُدُ بْنُ رُشَيْدٍ قَالَ: حَدَّثَنَا ابْنُ عُلَيَّةَ قَالَ: حَدَّثَنَا أَيُّوبُ قَالَ: قُلْتُ لِسَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ: إِنَّ جَابِرَ بْنَ يَزِيدَ يَقُولُ كَذَا وَكَذَا فَقَالَ: كَذَبَ جَابِرٌ.
طبق این نقل هم مشکل بر طرف نمی شود. اما مطلب جالب این که مشابه همین نقل در مصنف عبد الرزاق چنین آمده است:
أَخْبَرَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ قَالَ : أَخْبَرَنَا مَعْمَرٌ ، عَنْ أَيُّوبَ قَالَ : قُلْتُ لِسَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ : إِنَّ جَابِرَ بْنَ زَيْدٍ يَقُولُ فِي طَلَاقِ الْعَبْدِ : طَلَاقُهُ بِيَدِ سَيِّدِهِ . قَالَ سَعِيدٌ : " كَذَبَ جَابِرٌ ، إِنَّمَا الطَّلَاقُ بِيَدِ الَّذِي يَطَأُ الْمَرْأَةَ "
با توجه به مشابهت قابل توجه این دو نقل، به نظر می رسد که این دو نقل، حاکی از قضیه ی واحدی هستند که در نقل عقیلی، مطلب منسوب به جابر در نقل عبدالرزاق، تبدیل به "کذا و کذا" شده است و البته نقل عبدالرزاق، مربوط به جابر بن زید است که نقل ایوب سختیانی از او هم طبیعی است و نمونه دارد.
بنا بر این، چنین می نماید که تکذیب سعید بن جبیر اصلا نسبت به جابر بن زید بوده است و نه جابر جعفی؛ چنانکه برخی دوستان، همین را حدس زده بودند.
"وقال العقيلي كذبه سعيد بن جبير" (اکمال تهذیب الکمال و تهذیب التهذیب).
طبعا با توجه به وفات سعید بن جبیر در سال 95 و وفات جابر در سال 128 یا دیرتر از آن، این امر مقداری غریب به نظر می رسد؛ خصوصا اینکه جابر با یک واسطه از سعید نقل می کند (چنانکه برخی دوستان مطرح کردند).
با مراجعه به ضعفای عقیلی، مشخص می شود که در نقل فوق، اختصار صورت گرفته و نقل اصلی کتاب الضعفاء چنین است:
حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مَنْصُورٍ قَالَ: حَدَّثَنَا دَاوُدُ بْنُ رُشَيْدٍ قَالَ: حَدَّثَنَا ابْنُ عُلَيَّةَ قَالَ: حَدَّثَنَا أَيُّوبُ قَالَ: قُلْتُ لِسَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ: إِنَّ جَابِرَ بْنَ يَزِيدَ يَقُولُ كَذَا وَكَذَا فَقَالَ: كَذَبَ جَابِرٌ.
طبق این نقل هم مشکل بر طرف نمی شود. اما مطلب جالب این که مشابه همین نقل در مصنف عبد الرزاق چنین آمده است:
أَخْبَرَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ قَالَ : أَخْبَرَنَا مَعْمَرٌ ، عَنْ أَيُّوبَ قَالَ : قُلْتُ لِسَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ : إِنَّ جَابِرَ بْنَ زَيْدٍ يَقُولُ فِي طَلَاقِ الْعَبْدِ : طَلَاقُهُ بِيَدِ سَيِّدِهِ . قَالَ سَعِيدٌ : " كَذَبَ جَابِرٌ ، إِنَّمَا الطَّلَاقُ بِيَدِ الَّذِي يَطَأُ الْمَرْأَةَ "
با توجه به مشابهت قابل توجه این دو نقل، به نظر می رسد که این دو نقل، حاکی از قضیه ی واحدی هستند که در نقل عقیلی، مطلب منسوب به جابر در نقل عبدالرزاق، تبدیل به "کذا و کذا" شده است و البته نقل عبدالرزاق، مربوط به جابر بن زید است که نقل ایوب سختیانی از او هم طبیعی است و نمونه دارد.
بنا بر این، چنین می نماید که تکذیب سعید بن جبیر اصلا نسبت به جابر بن زید بوده است و نه جابر جعفی؛ چنانکه برخی دوستان، همین را حدس زده بودند.
