تحلیل سوال از وثاقت یونس بن عبدالرحمن

[عرفان عزیزی]

یکی از روایاتی که در بحث حجیت خبر واحد بدان استناد می شود سوال راوی از حضرت راجع به وثاقت یونس بن عبدالرحمن است. به این تقریب که در نزد راوی حجیت خبر ثقه مفروغ بوده فقط از امام راجع به صغرای آن که یونس باشد سوال پرسیده است و امام کبرای مفروغ در ذهن او راتخطئه نکردند و این نشان از تایید آن کبراست.
آیت الله مددی معقتدند این روایت اصلا ربطی به ججیت خبر واحد ثقه ندارد.بلکه چون یونس بن عبدالرحمن متهم به مخالفت با روایات است و در شیوه ی اجتهاد خود قیاس می کند.

راوی سوال نموده که آیا او فقیه مورد اعتمادی هست که معالم دین که امور اساسی دین می باشد را از او اخذ کنم؟  امام فقاهت او را تایید می کنند

[عرفان عزیزی]

شاهد متهم بودن یونس به رد خبر این گزارش کشی است که در آن محمد بن عیسی می گوید ای ابامحمد(یونس) چرا در امر حدیث شدت فراوانی داری و مکرر روایات اصحاب را انکار می کنی؟
یونس در پاسخ می گوید که هشام بن حکم به من گفت که امام صادق فرموده حدیثی را که با قرآن و سنت و احادیث قبلی موافق نیست قبول نکنید.

401 حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ قُولَوَيْهِ وَ الْحُسَيْنُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ بُنْدَارَ الْقُمِّيُّ، قَالا حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ، قَالَ حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى بْنِ عُبَيْدٍ، عَنْ يُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ‏، أَنَّ بَعْضَ أَصْحَابِنَا سَأَلَهُ‏[1] وَ أَنَا حَاضِرٌ، فَقَالَ لَهُ يَا أَبَا مُحَمَّدٍ مَا أَشَدَّكَ فِي الْحَدِيثِ وَ أَكْثَرَ إِنْكَارَكَ‏ لِمَا يَرْوِيهِ أَصْحَابُنَا فَمَا الَّذِي يَحْمِلُكَ عَلَى رَدِّ الْأَحَادِيثِ فَقَالَ حَدَّثَنِي هِشَامُ بْنُ الْحَكَمِ أَنَّهُ سَمِعَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) يَقُولُ لَا تَقْبَلُوا عَلَيْنَا حَدِيثاً إِلَّا مَا وَافَقَ الْقُرْآنَ وَ السُّنَّةَ أَوْ تَجِدُونَ مَعَهُ شَاهِداً مِنْ أَحَادِيثِنَا الْمُتَقَدِّمَةِ،(رجال کشی ص۲۲۴)

---

[1] ( 1)- اى سأل عن يونس.

[مخبریان]

این که شبهاتی در مورد یونس و روش فقاهتی وی وجود داشته است، امری صحیح است، اما مهم سؤال راوی از امام رضاست. سه نقل در این باره وجود دارد که طبق برخی از آنها به راحتی استدلال برای حجیت خبر واحد صحیح است و طبق برخی دیگر باز هم حتی با توجه به نکته‌ی آقای مددی استدلال صحیح است:

«حَدَّثَنِي عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ الْقُتَيْبِيُّ، قَالَ حَدَّثَنِي الْفَضْلُ بْنُ شَاذَانَ، قَالَ حَدَّثَنِي الْمُهْتَدِي الْأَشْعَرِيُّ عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنِ الْمُهْتَدِي، وَ كَانَ خَيْرَ قُمِّيٍّ رَأَيْتُهُ، وَ كَانَ وَكِيلَ الرِّضَا (ع) وَ خَاصَّتَهُ، قَالَ:، سَأَلْتُ الرِّضَا (ع) فَقُلْتُ إِنِّي لَا أَلْقَاكَ فِي كُلِّ وَقْتٍ فَعَنْ مَنْ آخُذُ مَعَالِمَ دِينِي قَالَ خُذْ مِنْ يُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ.»

الكشي، رجال الكشي، ص 483، حدیث 910.

در این نقل راوی از امام رضا ع می‌خواهد کسی را معرفی نماید که از او معالم دین را اخذ نماید. هیچ صحبتی از یونس در سؤال راوی نیست؛‌ بلکه اینقدر می‌داند که می‌توان به جای امام از کسان دیگری معالم دین را اخذ کرد. این نقل می‌تواند جزء ادله‌ی حجیت خبر واحد محسوب شود.

مُحَمَّدُ بْنُ مَسْعُودٍ، قَالَ حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ نُصَيْرٍ، قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى، قَالَ حَدَّثَنِي عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ الْمُهْتَدِي الْقُمِّيُّ، قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ نُصَيْرٍ: قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى، وَ حَدَّثَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ يَقْطِينٍ، بِذَلِكَ أَيْضاً، قَالَ:، قُلْتُ لِأَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا (ع) جُعِلْتُ فِدَاكَ إِنِّي لَا أَكَادُ أَصِلُ إِلَيْكَ أَسْأَلُكَ عَنْ كُلِّ مَا أَحْتَاجُ إِلَيْهِ مِنْ مَعَالِمِ دِينِي، أَ فَيُونُسُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ ثِقَةٌ آخُذُ عَنْهُ مَا أَحْتَاجُ إِلَيْهِ مِنْ مَعَالِمِ دِينِي فَقَالَ نَعَمْ.

الكشي، رجال الكشي، ص 490، حدیث 935.

در این نقل از وثاقت یونس سؤال شده است؛ اما باز هم می‌توان این نقل را دلیل بر حجیت خبر واحد قرار داد. زیرا راوی به خاطر دور بودن از امام به دنبال واسطه بوده است. باز هم همان ارتکاز وجود دارد که می‌توان در چنین شرایطی به جای امام از واسطه معارف را دریافت کرد. تا اینجا قابل استفاده است. کلام آقای مددی هم درست است؛ یعنی راوی می‌پرسد که آیا آن فرد را می‌توانم کسی مانند یونس -با آن روش خاص- قرار دهم؟ امام فرمودند بله.

جِبْرِيلُ بْنُ أَحْمَدَ، قَالَ سَمِعْتُ مُحَمَّدَ بْنَ عِيسَى، عَنْ عَبْدِ الْعَزِيزِ بْنِ الْمُهْتَدِي، قَالَ:، قُلْتُ لِلرِّضَا (ع) إِنَّ شُقَّتِي بَعِيدَةٌ فَلَسْتُ أَصِلُ إِلَيْكَ فِي كُلِّ وَقْتٍ، فَآخُذُ مَعَالِمَ دِينِي مِنْ يُونُسَ مَوْلَى ابْنِ يَقْطِينٍ قَالَ: نَعَمْ.

الكشي، رجال الكشي، ص 491، حدیث 938.

در این نقل هم راوی دوری مسافت را بیان کرده است و مثل نقل قبلی قابل استفاده است.

در واقع اشکال آقای مددی در صورتی درست می‌بود که راوی بحث دوری مکان را مطرح نمی‌کرد و تنها می‌پرسید آیا از یونس می‌توان معارف دین را اخذ کرد؟ در این صورت معلوم می‌شد که مسأله شخص یونس و روش اوست.

[عرفان عزیزی]

سلام.متشکر از تتبع شما.
راجع به نقل اول معلوم نیست مرتکز در ذهن راوی حجیت خبر واحد ظنی به صورت  باشد بلکه شاید در ذهن او این امر مرتکز باشد که ائمه فقیهانی تربیت کردند که فی الجمله(و لو در حد تشخیص روایات تقیه ای از غیر آن یا فهمیدن عموم یا اطلاق از کلام) آنها اجتهاد می کنند ما هم که دسترسی به خود معصومین نداریم از چه کسی اخذ کنیم حضرت یونس را معرفی کردند علاوه بر اینکه کبرایی به نام اخذ از ثقه در این روایت وجود ندارد شاید یونس از اجلای ثقات بوده حضرت فرموده از او اخذ کنید نمی توان نتیجه گرفت مطلق ثقه حجیت دارد.


در نقل دوم هم بحث آقای مددی این است که ثقه به کار رفته در روایت به چه معناست فقیه مورد اعتماد از لحاظ مبانی علمی یا راوی راستگو؟ایشان ۶معنا برای ثقه مطرح می کردند.اول:نماینده ی خاص (ثقتی من اهل بیتی که امام حسین راجع به جناب مسلم فرمودند)دوم:متحرز عن الکذب.سوم:عادل.چهارم:عادل امامی.پنجم:کسی که مبانی علمی او مورد اطمینان است.یونس هم متهم به قیاس بوده هم متهم به تجسیم و تشبیه و رویت.تا جایی که سید مرتضی صراحتا او را اهل قیاس می داند. و ششم:وکیل.لذا باز محرز نیست ثقه کدام است.نسبت به اون دو احتمال عرض می کنم

نقل سوم هم مثل اول است.