اگر سیدی به خادمش بگوید «اکرم الفقیر و لاتکرم فساقهم» روشن است که عنوان «الفقیر» در این خطاب اطلاق ندارد (یعنی شامل فقیر فاسق نمی‌شود) در اتصاف عنوان به اطلاق، نبودن مقید متصل شرطی واضح است؛ اما در برخی از صغریات مسأله نیاز به بحث است؛ از جمله اگر مولا به خادمش بگوید «اکرم الفقیر العادل» پرسیده می‌شود که آیا عنوان «الفقیر» مطلق است یا مقید؟
به نظر ما در این خطاب اصلاً عنوان «الفقیر» در خطاب نیامده است، بلکه عنوان ترکیبی «الفقیر العادل» آمده است و فقیر جزئی از عنوان است. مولا ممکن است بگوید «اکرم العالم بالفقه» و ممکن است به جای آن بگوید: «اکرم الفقیه». فقیه با عالم به فقه یکی است؛ تنها تفاوت این دو خطاب در این است که در اولی از عنوان مرکب استفاده کرده است و در دومی از عنوان بسیط استفاده کرده است.
از طرف دیگر اطلاق و عموم همواره نسبت به عنوان ذکر شده در جمله سنجیده می‌شود نه نسبت به اجزای آن. پس باید پرسید که آیا عنوان «الفقیر العادل» مطلق است یا مقید؟ پاسخ این است که این عنوان مطلق است. [یعنی همه‌ی افراد فقیر عادل اراده شده است]
دو بحث دیگر نزدیک به این بحث هم وجود دارد که در قسمت‌های جداگانه مطرح شده است:
به نظر ما در این خطاب اصلاً عنوان «الفقیر» در خطاب نیامده است، بلکه عنوان ترکیبی «الفقیر العادل» آمده است و فقیر جزئی از عنوان است. مولا ممکن است بگوید «اکرم العالم بالفقه» و ممکن است به جای آن بگوید: «اکرم الفقیه». فقیه با عالم به فقه یکی است؛ تنها تفاوت این دو خطاب در این است که در اولی از عنوان مرکب استفاده کرده است و در دومی از عنوان بسیط استفاده کرده است.
از طرف دیگر اطلاق و عموم همواره نسبت به عنوان ذکر شده در جمله سنجیده می‌شود نه نسبت به اجزای آن. پس باید پرسید که آیا عنوان «الفقیر العادل» مطلق است یا مقید؟ پاسخ این است که این عنوان مطلق است. [یعنی همه‌ی افراد فقیر عادل اراده شده است]
دو بحث دیگر نزدیک به این بحث هم وجود دارد که در قسمت‌های جداگانه مطرح شده است:
- آیا «الفقیر» در «اکرم الفقیر و لا تکرم الفاسق» مطلق است؟
- آیا «الفقیر» در «اکرم الفقیر الا الفاسق» مطلق است؟
برگرفته از درس خارج اصول استاد سید محمود مددی، بحث مطلق و مقید، جلسه 129، 4 خرداد 1401.
