فرق بین عام و مطلق

[105767]

استاد گنجی حفظه‌الله تعالی: بعضی از بزرگان از جمله سید خویی رضوان‌الله تعالی علیه در فرق بین عام و مطلق می فرمایند: فرق بین آنها در دال است، عام بالوضع بر عموم دلالت دارد و مطلق به مقدمات حکمت، اما در حقیقت اختلاف ندارند و حقیقت هر دو شمول است.

اما این بیان دو اشکال دارد:

یک اشکال این است که این فرق مبنایی است، طبق مسلک قدماء مطلق مثل اسم جنس بالوضع دلالت بر اطلاق داشت. گرچه مبنای حق این است که بالوضع نیست.

اشکال دوم این است که علاوه بر فرق در دال، حقیقت آنها هم متفاوت است، در مطلق حکم به جامع و طبیعت تجرید شده از خصوصیات تعلق گرفته است، در اعتق رقبه، حکم به جامع در رقبات تعلق گرفته است. پس مطلق همان جامع است که رفض عنه القیود.

اما در عام حکم به طبیعت تطبیق شده بر افراد تعلق می‌گیرد، افراد به نحو اجمال دیده شده است. متعلق در عام افراد هستند، در اکرم کل عالم افراد دیده شده است و حکم بر تک تک افراد عالم بار شده است.

[مسعود عطار منش]

به نظر می رسد اشکال اول وارد نیست چون اگر اسم جنس بالوضع دال بر شمول باشد استاد می تواند ادعا کند اسم جنس از الفاظ عموم است.
اشکال دوم هم وارد نیست چون تعلق حکم به جامع در صورتی که جامع به نحو طبیعت ساریه ملاحظه شده باشد به تعداد افرادی که در خازج وجود دارد طبیعت هم در ضمنش وجود دارد و در طبیعت ساریه تک تک این طبایع موضوع هستند و این منافاتی با رفض القیود هم ندارد.
مولا چه بگوید اکرم العالم و چه بگوید اکرم العلما عرف می گوید پس هر عالمی در خارج دیدم باید اکرام کنم پس تفاوت صرفا در نحوه تعبیر است نه در حقیقت حکم.

[105767]

نسبت به اشکال اول: نکته همین است که قائلین به وضع برای اطلاق قائل به عام بودن نیستند یعنی وضع را برای عام بودن کافی نمی دانند.

نسبت به اشکال دوم: فکر کنم فرق دارند چون در عام تک تک افراد مدنظر هستند و خصوصیات اخذ شده اند و رفض نشده اند، کل عالم یعنی زید و عمرو و بکر... ولی در اطلاق طبیعت در افراد فقط دیده شده بدون خصوصیات.

اگه اشتباه نکنم مراد استاد حفظه‌الله تعالی این باشد.

[مسعود عطار منش]

فرض کنید در عالم ثبوت اکرام طبیعت عالم برای شما مهم است و مشخصات فردیه مثل قد و وزن و سن و مکان تولد و... برایتان هیچ اهمیتی ندارد در اینجا وقتی می خواهید این ملاک ثبوتی را در مقام اثبات تحصیل کنید دو صیاغت تعبیری برای شما وجود دارد که هر دو هم عرفیت دارد یکی اکرم العالم و دیگری اکرم کل عالم.
در هر دو صیاغت به تناسبات حکم و موضوع نفس طبیعت عالم موضوع است و تعینات فردیه در مطلوبیت اکرام دخالت ندارد.

[105767]

اشکال شما این بود که اگر به نحو ساری لحاظ شود مثل عام می شود. فکر کنم این همان الشایع فی جنسه و تعریف مشهوره که اگه اون باشه معمولاً قبول نکردند.
در مطلق حکم به طبیعت تعلق می‌گیرد و تعلق حکم به افراد به خاطر تساوی طبیعت در افراد است. اما در عام حکم به خود افراد طبیعت، کل عالم یعنی زید و عمرو و بکر.

شايد اين مقصود استاد حفظه‌الله تعالی بود.

[105767]

حالا این فرق بین ساری و عام رو ملاحظه بفرمایید ببینید فرق خوبیه یا نه:
در عام حکم مستقیم روی حصص و افراد طبیعت میره، اما مطلق بنا بر تعریف به طبیعت ساریه، طبیعت را ساری در افراد می بیند و حکم را بر روی طبیعت و جامع می بره نه بر حصص طبیعت.

[مسعود عطار منش]

اگر فرقش در همین حده که یکی مستقیم و دیگری غیر مستقیم به حصص تعلق میگیره پس فرقشون فرق جوهری نیست درسته؟

[105767]

چرا؟
بحث در تفاوتی غیر از تفاوت در دال بود، و این یک تحلیل ثبوتی بود که گفت ثبوتا فرق است بین عام و مطلق.

[مسعود عطار منش]

بنده چنین فرقی را در ارتکاز خودم نیافتم البته نفی هم نمی کنم.