(6-بهمن-1401, 08:12)خیشه نوشته: نکته اول باید دقت شود که مثل برائت علقلی و بعضی از شرعیه ها و احتیاط که در آن حکم شرعی وجود ندارد بحث جعل حکم مماثل نیست چرا که از اساس حکمی وجود ندارد و پر واضح است که در اینگونه موارد هم جناب آخوند قائل به جعل حکم نیست.
نکته دوم این است جعل حکم مماثل یعنی مثلاً وقتی که زراره میگوید نماز جمعه واجب است شارع یک حکمی مثل واقع برای نماز جمعه ای زراره میگوید جعل میکند اما در اینجا جناب آخوند میفرماید هیچ حکم تکلیفی جعل نشده. فقط حجیت جعل میشود که چهار اثر دارد. منجزیت معذریت انقیاد تجری
نکته سوم در مواردی که مفاد یک اماره حکم ظاهری است مثل حلیت یا استصحاب وجوب ... در این موارد هم جناب آخوند میفرماید حجیت جعل شده. یعنی مثلاً شاره فرموده خبر واحد معتبر است و خبر واحد میگوید کل شی حلال ... در اینجا طبق نظر جناب آخوند عمل به آن معذریت و منجزیت آور است طبق نظر جعل حکم مماثل یک حلیت ظاهری جعل شده است
با تشکر از نکات خوبی که فرمودید
لکن درباره ی نکته ی اول، پس مسلک جعل حکم مماثل درباره ی خبرثقه ی دال بر برائت یا احتیاط چه نظری دارد؟
ضمنا چرا احتیاط شرعی حکم نباشد؟ مگر مرحوم آخوند و شهید صدر نمی گویند احتیاط شرعی حکم مولوی طریقی است و لابد در مورد برائت شرعی هم همین نظر را دارند.
درباره ی نکته ی دوم اثر بودن انقیاد و تجری واضح نیست، منجزیت و معذریت در واقع احکام عقل هستند که شارع می تواند عنوانی را جعل کند تا عقل از آن معذریت و منجزیت را انتزاع کند در حالی که انقیاد و تجری که فعل عبد هستند نه ادراکی عقلی
درباره ی نکته ی سوم هم سوال دقیقا همین است که شارع وقتی حجیت را برای خبر ثقه ی دال بر برائت شرعی جعل کرده است، قطعا منجزیت که ندارد، چرا که هیچ کس نمی گوید اگر مکلف به این خبر که دال بر برائت است عمل نکند و مثلا احتیاط کند مستحق عقاب است؛ اما سوال این است که معذریتش به چه شکل است؟
معذریت نسبت به برائت شرعی که مفاد خبر است ظاهرا به این معنا باشد که تو معذوری در ترک مفاد خبر چون مفادش ترخیصی است یعنی برائت استد، لذا جعل معذریت به این معناست که توی مکلف اگر به برائت عمل کردی و در واقع احتیاط جعل شده بود، استحقاق عقاب نداری، اگر این تحلیل درست باشد باید این طور بگوییم همان طورکه برخی اصولی ها در نظیر این مساله گفته اند که برائت از حجیت خبر مشکوک در طول این گونه ی از حجیت قرار می گیرد و در عرض حجیت نیست، آن برائتی در عرض حجیت است که نسبت به خود تکلیف واقعی مشکوک می خواهد جاری شود نه حجیت مشکوک یک خبر حسن مثلا.
در مانحن فیه هم نیز می گوییم: حجیت خبر دال بر برائت از تکالیف مشکوک در طول برائت از تکلیف مشکوک است و در عرض آن نیست یعنی می توان تصور کرد که ما یک مرحله ی احکام واقعیه داریم، یک مرحله ی احکام ظاهریه و این احکام ظاهریه در صورتی که با خبر ثقه اثبات شوند، از آن جا که خبر ثقه نیز نیاز به حجیت دارد پس یک حکم ظاهری هم در این جا داریم که حجیت خبر ثقه باشد، لذا یک حکم ظاهری حجیت در طول برائتی که خود یک حکم ظاهری است و مفاد خبرثقه است دارد شکل می گیرد.
آیا این تحلیل درست است؟
طبق نظر جعل حکم مماثل هم باید این طور بگوییم که مقتضای حجیت این است که در موارد شک یک برائت مماثل با برائت مفاد خبر ثقه که یک حکم ظاهری است جعل شده باشد، یعنی یک حکم ظاهری جدیدی جعل شود و الا خود مفاد خبر که یک حکم ظاهری است ولی فرض این است که ما الان نسبت به این حکم ظاهری علم پیدا نکردیم چون خبر ثقه فقط بر آن داریم، حال در صورتی که این خبر ثقه حجت شود و حجیت به معنای جعل حکم مماثل با مفاد خبر ثقه باشد باید به این مطلب ملتزم شویم که مماثل با حکم ظاهری مشکوک که مفاد خبر ثقه است شارع یک حکم ظاهری برائت جعل می کند.
آیا این تحلیل درست است؟
