«اصول» دو قسم دلالت سیاقیه

[محمد خداپرست]

دلالات سیاقی(فقط در کلام واحد است و در دو کلام منفصل دلالت سیاقی وجود ندارد) دو دسته‌اند:

 ۱.اموری که از کلام فهمیده می‌شوند اما خارج از مدلول استعمالی لفظ هستند؛مانند دواعی که مخاطب از کلام متکلم متوجه می‌شود،مثل اینکه سیاق امر اقتضاء می‌کند که به داعی تعجیز و تمسخر نیست بلکه به داعی جدّ است. و لذا مرحوم آخوند تصریح کردند که داعی بعث یا تهدید یا تمسخر و ... جزو معنای موضوع له و مستعمل فیه امر نیستند بلکه معنای موضوع له و مستعمل فیه امر، انشاء طلب است و بعد می‌فرمایند نهایت چیزی که میتوان ادعا کرد این است که وضع امر محدود به مواردی است که داعی طلب حقیقی باشد و لذا در غیر آن مجاز است اما نه از این جهت که داعی داخل در معنای موضوع له امر است بلکه چون داخل در وضع است.

البته خارج بودن دلالات سیاقی از مدلول استعمالی لفظ به این معنا نیست که استعمال کلام در آن موارد مجاز نیست بلکه  امور خارج از مدلول استعمالی می‌تواند شرط وضع باشد و استعمال لفظ بدون آن مجاز یا غلط باشد.

۲. اموری که از هیئت ترکیبی کلام فهمیده می‌شوند و مدلول استعمالی لفظ را مشخص می‌کنند؛مثلا امر به یک چیز در ضمن امر به امور مستحب باعث میشود دلالت سیاقی شکل بگیرد که آن امر هم مستحبی است و این قسم از دلالت سیاقی مدلول استعمالی را تعیین می‌کند.

---

بر گرفته از درس خارج اصول استاد قائینی، ج۹۰ سه شنبه,  ۱۸بهمن ۱۴۰۱

[خیشه]

به نظر بیاد که یک قسمت دیگری هم بتوان اضافه کرد ضو آن مقام تکلم است مثل صحیحه اول زراره که شیخ میفرماید در مقام بیان یک نکته ارتکابی است و قرینه میشود تا ال یقین ظهور در جنس داشته باشد. این هم یک نوع سیاقت است