تمسک به اطلاقات و عمومات در موضوعات مستحدثه
اشکال: در مسائلی که در زمان شارع وجود نداشته و الآن موضوع پیدا کرده اند، آیا می توان به اطلاقات و عمومات تمسک کرد؟ در اطلاق عدم تقیید به مقید متصل که از مقدمات حکمت است در فرض امکان تقیید است. چون اطلاق اثباتی عدم مقید متصل مع امکانه است. و ملاک، امکان عرفی تقیید است به نحوی که برای مردم زمان شارع قابل فهم باشد، نه امکان عقلی آن. در عموم هم وقتی امکان ذکر مخصص متصل نباشد، عموم نسبت به نفی مخصص متصل یا منفصل ظهور تصدیقی پیدا نمی کند.
مثال اول: عقد تلفنی ازدواج که موجب و قابل در یک مجلس نیستند. در معاملات دیگر چون صیغه خاصه ای معتبر نیست احتمال اعتبار وقوع ایجاب و قبول در مجلس واحد نمی رود به خلاف نکاح. آیا می توان برای تصحیح آن به اوفوا بالعقود تمسک کرد؟
مثال دوم: استماع تلفنی طلاق توسط دو شاهد عادل یا مشاهده با موبایل. اگر شهادت متضمن حضور باشد بحث دیگری است. اگر شهادت تنها متضمن گواه شدن باشد فی نفسه، شبهه این است که امکان عرفی تقیید نبوده است فلا ینعقد الاطلاق.
مثال سوم: حد تقصیر که هشت فرسخ است در زمان قدیم مسیرة یوم بوده، اما امروز هم مشهور با تمسک به اطلاقات طی هشت فرسخ را موجب تقصیر دانسته اند، ولو با هواپیما، قطار یا ماشین.
مثال چهارم: ادله سببیت احیاء موات، استخراج معادن یا حیازت مباحات نسبت به ملکیت آن ها که در اطلاقشان نسبت به احیاء یا استخراج یا حیازت با اسباب مدرن که در مقادیر گسترده محقق می شود، شبهه می شود.
مثال پنجم: بنابر اینکه رؤیت هلال در مثل صحیحه سیف تمار که «لیس علی المسلمین الا الرؤیة» شامل رؤیت با چشم مسلح هم بشود و عرف به هلالی که با تلسکوپ قابل رؤیت است هلال بگوید، شبهه این است که با توجه به عدم امکان تقیید، اطلاق منعقد نمی شود.
نظر مختار: این اشکال از نظر کبروی وارد است و تنها پاسخ صغروی به آن امکان پذیر است. اگر در یک موضوع، راه عرفی برای بیان غیر مطلق یا تقیید در زمان شارع به نحوی که عرف آن زمان متوجه شود، وجود داشته باشد می توان به اطلاق یا عموم تمسک کرد و الا فلا. مگر عرف الغاء خصوصیت کند. بنابراین هر مورد باید جدا بررسی شود.
در برخی از مثال های مذکور عدم بیان مطلق امکان پذیر بود، کما اینکه در حد تقصیر شارع می توانست به جای ثمانیة فراسخ حکم را بر سفرهای زمان قدیم مترتب کند، مانند روایات مسیرة یوم. در مثال های مذکور باید بررسی صغروی شود مثل مثال اول که بیان تقیید با یجب ان یکون الایجاب و القبول فی مجلس واحد ممکن است.
در رؤیت هلال، اگر شارع می فرمود «اذا رأیتم الهلال بعیونکم فصوموا» مردم از آن احتراز از رؤیت با چشم مسلح نمی فهمیدند. اگر راه دیگری نیز برای اینکه شارع خطابش از ابتدا با عنوانی بیان کند که اطلاق گیری نشود یا برای آن مقید متصل یا منفصل بیان کند، اطلاق منعقد نمی شود. مگر اینکه عرف الغاء خصوصیت کند.
در عقد نکاح تلفنی تقیید امکان پذیر بود؛ شارع می توانست بگوید «یجب ان یکون الایجاب و القبول فی مجلس واحد». در این صورت مردم زمان شارع، نفی فرض ایجاب و قبول با تبادل پیام میان موجب و قابل را می فهمیدند و در عصر حاضر نیز از آن نفی عقد نکاح تلفنی فهمیده می شود. حال که شارع تقیید نزده است تمسک به اطلاق امکان پذیر است.
اشکال: در مسائلی که در زمان شارع وجود نداشته و الآن موضوع پیدا کرده اند، آیا می توان به اطلاقات و عمومات تمسک کرد؟ در اطلاق عدم تقیید به مقید متصل که از مقدمات حکمت است در فرض امکان تقیید است. چون اطلاق اثباتی عدم مقید متصل مع امکانه است. و ملاک، امکان عرفی تقیید است به نحوی که برای مردم زمان شارع قابل فهم باشد، نه امکان عقلی آن. در عموم هم وقتی امکان ذکر مخصص متصل نباشد، عموم نسبت به نفی مخصص متصل یا منفصل ظهور تصدیقی پیدا نمی کند.
مثال اول: عقد تلفنی ازدواج که موجب و قابل در یک مجلس نیستند. در معاملات دیگر چون صیغه خاصه ای معتبر نیست احتمال اعتبار وقوع ایجاب و قبول در مجلس واحد نمی رود به خلاف نکاح. آیا می توان برای تصحیح آن به اوفوا بالعقود تمسک کرد؟
مثال دوم: استماع تلفنی طلاق توسط دو شاهد عادل یا مشاهده با موبایل. اگر شهادت متضمن حضور باشد بحث دیگری است. اگر شهادت تنها متضمن گواه شدن باشد فی نفسه، شبهه این است که امکان عرفی تقیید نبوده است فلا ینعقد الاطلاق.
مثال سوم: حد تقصیر که هشت فرسخ است در زمان قدیم مسیرة یوم بوده، اما امروز هم مشهور با تمسک به اطلاقات طی هشت فرسخ را موجب تقصیر دانسته اند، ولو با هواپیما، قطار یا ماشین.
مثال چهارم: ادله سببیت احیاء موات، استخراج معادن یا حیازت مباحات نسبت به ملکیت آن ها که در اطلاقشان نسبت به احیاء یا استخراج یا حیازت با اسباب مدرن که در مقادیر گسترده محقق می شود، شبهه می شود.
مثال پنجم: بنابر اینکه رؤیت هلال در مثل صحیحه سیف تمار که «لیس علی المسلمین الا الرؤیة» شامل رؤیت با چشم مسلح هم بشود و عرف به هلالی که با تلسکوپ قابل رؤیت است هلال بگوید، شبهه این است که با توجه به عدم امکان تقیید، اطلاق منعقد نمی شود.
نظر مختار: این اشکال از نظر کبروی وارد است و تنها پاسخ صغروی به آن امکان پذیر است. اگر در یک موضوع، راه عرفی برای بیان غیر مطلق یا تقیید در زمان شارع به نحوی که عرف آن زمان متوجه شود، وجود داشته باشد می توان به اطلاق یا عموم تمسک کرد و الا فلا. مگر عرف الغاء خصوصیت کند. بنابراین هر مورد باید جدا بررسی شود.
در برخی از مثال های مذکور عدم بیان مطلق امکان پذیر بود، کما اینکه در حد تقصیر شارع می توانست به جای ثمانیة فراسخ حکم را بر سفرهای زمان قدیم مترتب کند، مانند روایات مسیرة یوم. در مثال های مذکور باید بررسی صغروی شود مثل مثال اول که بیان تقیید با یجب ان یکون الایجاب و القبول فی مجلس واحد ممکن است.
در رؤیت هلال، اگر شارع می فرمود «اذا رأیتم الهلال بعیونکم فصوموا» مردم از آن احتراز از رؤیت با چشم مسلح نمی فهمیدند. اگر راه دیگری نیز برای اینکه شارع خطابش از ابتدا با عنوانی بیان کند که اطلاق گیری نشود یا برای آن مقید متصل یا منفصل بیان کند، اطلاق منعقد نمی شود. مگر اینکه عرف الغاء خصوصیت کند.
در عقد نکاح تلفنی تقیید امکان پذیر بود؛ شارع می توانست بگوید «یجب ان یکون الایجاب و القبول فی مجلس واحد». در این صورت مردم زمان شارع، نفی فرض ایجاب و قبول با تبادل پیام میان موجب و قابل را می فهمیدند و در عصر حاضر نیز از آن نفی عقد نکاح تلفنی فهمیده می شود. حال که شارع تقیید نزده است تمسک به اطلاق امکان پذیر است.
