نقد کلام محقق خوئی و صدر در تحریر محلّ نزاع مسئله اجتماع امر و نهی

[محمد خداپرست]

محقق خوئی فرموده است :

نزاع در مساله اجتماع امر و نهی یک بحث صغروی است؛ یعنی منظور این است که آیا متعلق امر و نهی در موارد اجتماع یکی است تا محال باشد یا متعدد است تا محال نباشد. اگر گفتیم تعدد عنوان موجب تعدد معنون است که درنتیجه متعلق امر و نهی یکی نخواهند بود و متعددند و در حقیقت ترکیب آنها انضمامی است پس اجتماع قطعا جایز است؛
 اما اگر گفتیم تعدد عنوان موجب تعدد معنون نیست و در حقیقت ترکیب آنها اتحادی است اجتماع قطعا ممتنع است.(محاضرات فی اصول الفقه-ج۳ص۳۶۱)

مرحوم آقای خویی اگر چه لفظا اجتماع امر و نهی را جایز می‌داند اما به حمل شایع ایشان به امتناع قائل است؛ چون آنچه محل بحث است دقیقا همین بحث است که تعدد عنوان مصحح اجتماع دو حکم در واحد حقیقی و موارد ترکیب اتحادی هست یا نه؟

 مرحوم آقای صدر نزاع در مساله را هم نزاع صغروی و هم نزاع کبروی دانسته اند. ایشان فرموده است:‌یک نزاع در این است که آیا تعدد عنوان موجب تعدد معنون است به این معنا که آیا تعدد عنوان از تعدد معنون کشف میکند؟ یا تعدد عنوان موجب تعدد معنون نیست.

و یک نزاع هم کبروی است و آن اینکه بعد از اثبات وحدت و اینکه تعدد عنوان موجب تعدد معنون نیست اما آیا تعدد عنوان مجوز و مسوغ اجتماع امر و نهی در واحد هستند یا نه؟(بحوث فی علم الاصول ج ۳- ص۲۶)

عرض ما این است که مساله جواز اجتماع امر و نهی در جایی که تعدد عنوان موجب تعدد معنون باشد؛ اصلا محل اختلاف و نزاع نیست. یعنی اگر عناوین متعلقات احکام از قبیل عناوین حقیقی باشند که تعدد آنها موجب تعدد معنون است در جواز اجتماع تردیدی نیست و اصلا محل بحث نیست و لذا حق به نظر ما این است که همان طور که مرحوم آخوند فرمودند یک نزاع بیشتر در این مساله وجود ندارد و آن یک نزاع هم نزاع کبروی است و اینکه در موارد ترکیب اتحادی، اجتماع امر و نهی جایز است یا نه؟

---

برگرفته از خارج اصول استاد قائینی ج۱۰۲-سه شنبه, ۹اسفند ۱۴۰۱
http://www.qaeninajafi.ir/osul/1401-02/2...12-09.html