تحلیل مختار از منجزیت قطع اجمالی نسبت به مخالفت قطعیه

[مخبریان]

منجزیت قطع اجمالی طبق مسلک مشهور

طبق مبنای کسانی که احتمال را منجز نمی‌دانند و در عوض منجزیت قطع را ذاتی می‌دانند، باز باید بحث کرد که آیا قطع اجمالی منجز تکلیف هست یا خیر؟
فرق نظر منجزیت احتمال با نظر مشهور این است که طبق نظر مختار، تکلیف به خاطر احتمال منجز هست، و بحث از منجزیت قطع اجمالی، بحث از منجز ثانی است؛ اما طبق نظر مشهور اصل این که آیا تکلیف معلوم بالاجمال منجَّز هست یا نیست، محل سؤال است. 


بررسی مجدد منجزیت قطع تفصیلی و تبیین محل اختلاف قطع اجمالی و تفصیلی:
برای پاسخ به این که آیا قطع اجمالی منجز هست یا نیست، باید بررسی کرد که معنای منجزیت قطع تفصیلی را یک یک بار دیگر بررسی کرد. در هر قطعی سه رکن وجود دارد:

• قطع: که [حالتی نفسانی است که] در نفس انسان وجود دارد.
  
• مقطوع بالذات: متعلق قطع است که مفهوم حرمت یک فعل خاص است و این مفهوم در ذهن است.
  
• مقطوع بالعرض: مصداق آن مفهوم، مقطوع بالعرض است که در عالم واقع است. در واقع مقطوع بالعرض همان مجعول و تکلیف فعلی است. وقتی که تکلیفی، مقطوع بالعرض می‌شود، گفته می‌شود که آن تکلیف منجز شده است (منجز شده است یعنی عقوبت بر مخالفت تکلیف بالعرض قبیح نیست.)
  

در قطع اجمالی، به حرمتِ شربِ یکی از دو ظرف، قطع وجود دارد؛ ولی قطعی به حرمت شرب یک ظرف خاص وجود ندارد.

فرق بین قطع تفصیلی و قطع اجمالی در مقطوع بالعرض است وگرنه قطع در هر دو به معنای تصدیق جزمی است. در قطع تفصیلی، قطع به «حرمة هذا» و در قطع اجمالی، قطع به «حرمة أحد هذین» تعلق گرفته است. 
البته آقا ضیاء می‌گفته است که قطع دو سنخ است (اجمالی و تفصیلی) اما این تعبیر دقیقی نیست و ایشان هم اختلاف را در مقطوع بالعرض می‌دانند.