نصوص دال بر اشتراط اسلام در شاهد، بر دو دسته اند: دستۀ اول اطلاق دارند و شامل تمام صور می شوند اعم از اینکه مشهود له کافر باشد یا مشهود علیه و اعم از اینکه شاهد و مشهود علیه، از یک ملت باشند یا از ملت های متفاوت. در این باب، روایت سکونی را ذکر کردیم که در کلمات صاحب جواهر و برخی از بزرگان مورد استناد واقع شده است. در این روایت، شهادت شخص «ذی مخزیة فی الدین» غیر معتبر شمرده شده است. اما مراد از «ذی مخزیة فی الدین» چیست؟ در برخی از کلمات، تعبیر «ذی مخزیة فی الدین» به شخص حدّ خورده، تفسیر شده است. مرحوم والد علامه و برخی دیگر، این گونه تفسیر کرده اند. در برخی دیگر از کلمات، به ولد الزنا تفسیر شده است. لکن به نظر ما ولد الزنا گناهی نکرده است تا مخزی در دین خود باشد و لذا این تفسیر نمی تواند صحیح باشد.آنچه در این روایت آمده، این است: شهادت کسی که عیب و عاری در دین دارد حجت نیست و کسانی که آن را به محدود (شخص حد خورده) تفسیر کرده‌اند این طور گفته‌اند که کسی که حد بخورد در حقیقت از ناحیه دین به او عیب و عار رسیده است و ما عرض کردیم حتی اگر محدود هم مشمول این تعبیر باشد، با این حال این تعبیر به چنین شخصی اختصاص ندارد بلکه معنای آن عام است و شامل هر کسی است که دینی که دارد عیب و عار است و هر دینی غیر از اسلام عیب و عار است.
برخی گفته اند که قید «فی الدین»، کبوتر باز و امثال آن را خارج می کند چون آنها «ذی مخزیة فی الدنیا» هستند. ما گفتیم که این تعبیر شامل منحرفین در دین و اعتقاد می شود چون آنها خوار کنندۀ دین هستند. خود مرحوم مجلسی نیز این لفظ را به صورت اعم معنا کرده است.
علاوه بر این، پذیرفته شده است که شخصی که حد زده شده است در صورتی که توبه کند، شهادتش پذیرفته می شود. روایات زیادی بر این مطلب دلالت دارند. البته بزرگانی که «ذی مخزیة» را به شخص حدّ زده شده تفسیر کرده اند، مرادشان از اشتراط این شرط، عدم پذیرش شهادت او قبل از توبه اش می باشد همانطور که به این مطلب تصریح کرده اند.
بله مهم این است که ننگ و عار عرفی باشد. ممکن است کسی ادعا کند گاو پرستی و بت پرستی و ... عرفا عار است اما مثلا یهودی یا مسیحی بودن عرفا عار نیست. ولی به نظر ما عرفا هر دینی غیر از اسلام عار است و اگر بت پرستی عار است، عار و ننگ پرستش انسان بیشتر است و اگر عرف هم در جایی در صدق عار و ننگ تردید دارد از موارد خطای در تطبیق است نه اینکه مفهوم عار و ننگ را شامل نداند.
