دلالت آیه انذار بر وجوب ارشاد جاهل

[Payam_Khajei]

آیه نفر «لیتفقهوا فی الدین لِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُون‏»  نیز دلالت بر وجوب ارشاد به نحو مطلق نمی‌کند زیرا حذر منصرف به حذر از عقاب است و شامل حذر از ترک واجب غیر منجز یا ارتکاب حرام غیر منجز نمی‌شود زیرا آن حذر ندارد. و وقتی گفته می‌شود «این کار را انجام دهید تا مردم از احتمال عقاب متحذر شوند» ظاهر آن این است که این کار شرط الواجب است نه شرط الوجوب یعنی احتمال عقاب هست و تحذر از احتمال عقاب مطلوب شارع است ولی شرط تحقق آن این است که شما مردم را انذار کنید تا مطلوب شارع حاصل شود.

پس وجوب انذار در صورتی است که با قطع نظر از انذار عالم، تحذر از احتمال عقاب مطلوب شارع است یعنی صورتی است که تکلیف منجز است و احتمال عقاب وجود دارد. ولی در مواردی که تکلیف بعد از انذار منجز می‌شود انذار شرط وجوب تحذر خواهد بود و آیه شامل آن نمی‌شود زیرا احتمال عقاب وجود ندارد. و راجع به شرط الوجوب چنین تعبیر نمی‌کنند مثلا نسبت به ازدواج که شرط وجوب انفاق است گفته نمی‌شود «تزوجْ حتی تنفق علی زوجتک» یعنی راجع به وجوب انفاق که شرط وجوبش ازدواج است این طور تعبیر  نمی کنند: تزوجْ حتی تنفق علی زوجتک؛ ولی گفته می‌شود «تزوج حتی تحفظ دینک» زیرا حفظ دین واجب مطلق است و شرط این واجب، ازدواج است.

در مقام نیز معنای این امر که گفته می‌شود «مردم را انذار کنید تا از عقاب تحذر کنند» این است که «تحذر از عقاب با قطع نظر از انذار علماء برای ما مطلوب است یعنی تکلیف منجز است و احتمال عقاب در آن‌جا هست ما می‌‌خواهیم تحذر کنند اما نمی‌کنند، شما بروید انذار کنید تا تحذر کنند.»

پس آیه مختص است به مواردی که تکلیف منجز است و در این موارد انذار از باب نهی از منکر واجب است.

   درس خارج اصول جلسه 11/10/1402 (جلسه 64)