ملازمه عقلی و عادی و اتفاقی در اجماع حدسی

[Payam_Khajei]

در اجماع، نقل حدسی است. و در عصر غیبت که این همه ادله و ارتکازات مختلف وجود دارد احتمال این که  رأی معصوم موافق با رأی مجمعین نباشد صفر نمی‌شود. زیرا اجماع نهایتا با جمع کردن قول صد نفر از فقهاء در طول تاریخ است و این ملازمه‌ی عقلیه به این معنا که همه جا اتفاق صد نفر از علما مساوی با قطع به رأی معصوم علیه السلام باشد، ندارد. زیرا احتمال استناد به ادله‌ی دیگر مثل دلیل‌های عقلی و نقلی یا تبعیت از شیخ الفقهاء که زیاد اتفاق افتاده است، وجود دارد و با وجود این احتمال این اتفاق موجب قطع به قول معصوم علیه السلام نمی‌شود.

اما ملازمه‌ی عادیه، آن نیز در مواردی است که سلطان حاضر باشد. اگر اصحاب در زمان حضور معصوم علیه السلام  در یک مسأله‌ی مبتلی به اجماع یا شهرت بر یک حکم داشته باشند این ملازمه‌ی عادیه با قول معصوم علیه السلام دارد که این همان اجماع تقریری است که آیت الله زنجانی حفظه الله بیان می‌کنند که آن نیز درست است و از سکوت امام علیه السلام وثوق پیدا می‌شود که ایشان نیز این نظر مشهور اصحابشان را قبول دارند. ولی بین قول امام غایب علیه السلام و بین قول فقهای در عصر غیبت چنین ملازمه‌ای وجود ندارد.

اما ملازمه‌ی اتفاقیه را نمی‌توان انکار کرد و در بعضی از موارد انسان فی الجمله یقین به رأی معصوم علیه السلام پیدا می‌کند. ولی این مربوط به مواردی است که فقهای متقدم اصحاب، یک فتوایی بر خلاف قاعده و بر خلاف روایات داشته باشند یا در مواردی که روایتی وجود ندارد اتفاق بر یک مطلب خلاف قاعده داشته باشند که این فتوای آنها منشائی غیر ارتکاز متشرعه نمی تواند داشته باشد، در این موارد از اجماع قدمای اصحاب ارتکاز متشرعه کشف می‌‎شود چون این اجماع غیر از ارتکاز متشرعه منشأ دیگری نمی‎تواند داشته باشد. و از ارتکاز متشرعه نیز قول معصوم علیه السلام کشف می‌شود.

¨    خارج اصول - 28/11/1402