14-فروردين-1403, 18:32
درس خارج فقه استاد سید محمد جواد شبیری
یکی از مطالبی که در زمان قدیم مطرح بوده است، مساله اجازات عام است. مراد، اجازه عام بدون مناوله نسخه است. بر فرض مثال، حسین بن سعید به احمد بن محمّد بن عیسی، جمیع روایات خود را بدون آنکه نسخه‌ای به او بدهد، اجازه می‌داده ، و به او بیان می‌کرده است که جمیع روایات من را می‌توانی نقل کنی. اینکه چه روایتی از حسین بن سعید است و چه روایتی از او نیست، طریق احرازش با خود احمد بن محمّد بن عیسی است: «اجزت لک بجمیع ما صحّ عندک من روایتی». اینکه مصداق روایت چیست، شاگرد باید احراز کند. استاد نسبت به آنکه چه روایتی از اوست، تضمینی نمی‌دهد؛ بلکه طریق احراز، با شاگرد است.
مرحوم شیخ صدوق در کمال الدین عبارتی بیان کرده است که ذکر آن مناسب است. شیخ صدوق، در ضمن نقل داستان معمّر مغربی، از حسن بن محمّد بن یحیی، معروف به ابن اخی طاهر، روایتی نقل نموده است. شیخ صدوق بیان کرده است که حسن بن محمد بن یحیی به من اجازه داده است که تمامی روایات او را نقل کنم:
«وَ أَخْبَرَنِي أَبُو مُحَمَّدٍ الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى بْنِ الْحَسَنِ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ ع فِيمَا أَجَازَهُ لِي مِمَّا صَحَّ عِنْدِي مِنْ حَدِيثِه وَ صَحَّ عِنْدِي هَذَا الْحَدِيثُ- بِرِوَايَةِ الشَّرِيفِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ إِسْحَاقَ بْنِ الْحُسَيْنِ...»[1].
یعنی صدوق نقل کرده است که این روایت را من از خود حسن بن محمّد بن یحیی نشنیدم ولی یک راوی ثقه (محمّد بن حسن بن اسحاق) این مطلب را از او نقل کرده است. بنابرین، برای من ثابت شده است که این روایت از او است. بنابرین، من می‌توانم این روایت را از او نقل کنم. مرحوم غفاری بر این مطلب حاشیه زده و مطلبی نقل نموده که صحیح نیست، و ایشان متوجّه این مطلب نبوده است. آقای غفاری بیان کرده است که حسن بن محمّد بن یحیی ضعیف است و از این رو شیخ صدوق این عبارت در این قسمت از سند بیان کرده است. این مطلب صحیح نیست، و ربطی به این سند ندارد. بلکه شیخ صدوق بیان کرده است که این روایت نزد محمّد بن حسن بن اسحاق، صحیح است. محمّد بن حسن بن اسحاق هم راوی ثقه‌ای است. بنابرین، صدوق این روایت را از حسن بن محمّد بن یحیی نقل کرده است. تعویض سند قدمایی بر اساس این مساله اجازات عام انجام می‌شده است.
درس خارج فقه استاد سید محمد جواد شبیری، 25 بهمن 1402
تقریر این جلسه ضمیمه شده است
[1] كمال الدين و تمام النعمة، ج2، ص: 543، رقم۹.
مرحوم شیخ صدوق در کمال الدین عبارتی بیان کرده است که ذکر آن مناسب است. شیخ صدوق، در ضمن نقل داستان معمّر مغربی، از حسن بن محمّد بن یحیی، معروف به ابن اخی طاهر، روایتی نقل نموده است. شیخ صدوق بیان کرده است که حسن بن محمد بن یحیی به من اجازه داده است که تمامی روایات او را نقل کنم:
«وَ أَخْبَرَنِي أَبُو مُحَمَّدٍ الْحَسَنُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى بْنِ الْحَسَنِ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ ع فِيمَا أَجَازَهُ لِي مِمَّا صَحَّ عِنْدِي مِنْ حَدِيثِه وَ صَحَّ عِنْدِي هَذَا الْحَدِيثُ- بِرِوَايَةِ الشَّرِيفِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ إِسْحَاقَ بْنِ الْحُسَيْنِ...»[1].
یعنی صدوق نقل کرده است که این روایت را من از خود حسن بن محمّد بن یحیی نشنیدم ولی یک راوی ثقه (محمّد بن حسن بن اسحاق) این مطلب را از او نقل کرده است. بنابرین، برای من ثابت شده است که این روایت از او است. بنابرین، من می‌توانم این روایت را از او نقل کنم. مرحوم غفاری بر این مطلب حاشیه زده و مطلبی نقل نموده که صحیح نیست، و ایشان متوجّه این مطلب نبوده است. آقای غفاری بیان کرده است که حسن بن محمّد بن یحیی ضعیف است و از این رو شیخ صدوق این عبارت در این قسمت از سند بیان کرده است. این مطلب صحیح نیست، و ربطی به این سند ندارد. بلکه شیخ صدوق بیان کرده است که این روایت نزد محمّد بن حسن بن اسحاق، صحیح است. محمّد بن حسن بن اسحاق هم راوی ثقه‌ای است. بنابرین، صدوق این روایت را از حسن بن محمّد بن یحیی نقل کرده است. تعویض سند قدمایی بر اساس این مساله اجازات عام انجام می‌شده است.
درس خارج فقه استاد سید محمد جواد شبیری، 25 بهمن 1402
تقریر این جلسه ضمیمه شده است
[1] كمال الدين و تمام النعمة، ج2، ص: 543، رقم۹.
