اطلاق؛ وضع یا مقدمات حکمت؟

[رضا اسکندری]

یکی از مباحثی که در بحث اطلاق و تقیید مطرح است و دارای ثمره نیز می باشد بحث از چگونگی استفاده اطلاق است. آیا اطلاق ناشی از وضع است (که به مشهور قبل از سلطان العلماء نسبت داده می شود) یا ناشی از مقدمات حکمت است (که به مشهور بعد از سلطان العماء نسبت داده می شود)؟
مرحوم آخوند اطلاق را ناشی از مقدمات حکمت می دانند. ایشان در ضمن بحث از موضوع له اسم جنس می فرمایند اسم جنس بر ماهیت مهمله وضع شده است و نه ماهیت به شرط اطلاق و سریان و نه ماهیت لابشرط نمی توانند موضوع له اسم جنس باشند.
در مقابل مرحوم اصفهانی معتقد است اسم جنس وضع برای لابشرط قسمی شده اند و ادله مرحوم آخوند را ناتمام می دانند و می فرمایند ماهیت مهمله نمی تواند موضوع له اسم جنس باشد.
مرحوم نایینی موضوع له اسم جنس را ماهیت لابشرط مقسمی دانسته است و مرحوم روحانی نیز موضوع له اسم جنس را ذات ماهیت می دانند که جامع بین همه اقسام آن (ماهیت مهمله، ماهیت لابشرط مقسمی، ماهیت به شرط شیء؛ ماهیت به شرط لا، ماهیت لا بشرط قسمی) می باشد.
حضرت استاد قائینی نیز موضوع له اسماء اجناس و سایر ادات اطلاق را، ماهیت لابشرط قسمی می دانند و دلیل آن را تبادر ذکر می کنند.
هر کدام از دوستان نظری در این مورد دارند، یا از سایر اعلام نکته جدیدی سراغ دارند لطف کنند و قرار بدهند تا همه استفاده کنیم.