سؤال: ثواب جماعت

[مهدی منصوری]

نماز جماعت یکی از پرفضیلت تریی اعمال در شریعت اسلام است و برای آن ثواب بسیاری نقل شده است؛ حال مسأله مورد سؤال این است که ثواب مطرح شده برای نماز جماعت بر صدق جماعت مترتب است یا اینکه ثواب آن بر اساس اجزای نماز می باشد؟
آنچه به نظر می رسد این است که ثواب جماعت به اجزاء تعلق می گیرد به این معنی که هر مقدار از [/font]اجزاء که درک شود به همان نسبت ثواب بر عمل شخص مترتب می شود.
بر این بیان چند مؤید ذکر می کنم: 1- در بیان فقهاء وجود دارد که وقتی شخص به محل اقامه نماز جماعت می رسد و امام در حال خواندن تشهد پایانی نماز است، شخص برای اینکه به ثواب تشهد برسد باید اقتداء کرده و به حالت تجافی قرار بگیرد.
2- در روایتی از حضرت رسول صلی الله علیه وآله نقل شده است که وقتی شخصی به حمد امام جماعت نرسید، حضرت رسول صلی الله علیه و آله اشاره به کوه ابوقبیس نموده و فرمودند: اگر به اندازه این کوه در راه خدا طلا انفاق کند، به اندازه ثواب حمد از دست رفته نمی رسد.
3- یکی از مستحبات نماز جماعت این است که بلافاصله بعد از تکبیر گفتن امام جماعت، مأمومین هم نماز را آغازکنند و اقتدا کردن را به تاخیر نیندازند.
دوستان محترم نظر خود را در این موضوع بیان نمایند.[/size]

[عالم]

ظاهرا این بحث ثمره ی فقهی خاصی ندارد .
و لکن آنچه از ادله ی ثواب جماعت برداشت می شود این است که ثواب مطرح شده برای هر رکعت کامل است. که طبیعی است که ثواب به نسبت اجزاء کم می شود و این روایات با روایات ثواب جماعت تعارضی ندارد، چرا که محل بحث هر کدام متفاوت است. مثلا کسی که یک رکعت نماز کامل را با جماعت بخواند 25 برابر ثواب یک رکعت کامل فرادا و کسی که نصف رکعت را به جماعت بخواند 25 برابر نصف رکعت فرادا را خواهند داد.

[حسین بن علی]

البته روایات من ادرک الرکوع فقد ادرک اصلاه او الرکعه خلاف آنرا میرساند

[اعلایی]

فایده بحث مذکور این است که اگر فرد نماز ظهر را به جماعت درک نکرده و به هنگام نماز عصر به جماعت رسید، آیا افضل این است که نماز ظهر خود را به نحو کامل با جماعت بخواند و بعد نماز عصر را فردی بخواند، یا اینکه بخشی از نماز ظهر خود را به جماعت بخواند و بعد فردی آن را به پایان رسانده و پیش از تمام شدن نماز جماعت عصر بخشی از نماز عصر خود را نیز به جماعت بخواند؟
حال اگر ثواب فرد از جماعت به اندازه مقدار نمازی باشد که با جماعت خوانده است، در این صورت بهتر است کل نماز ظهر را به جماعت بخواند زیرا در این صورت چهار رکعت به جماعت خوانده است در حالی که اگر بخواهد جمع بین ظهر و عصر کند کمتر از چهار رکعت به جماعت خوانده میشود.
اما اگر با صرف ادراک بخشی از نماز به جماعت کل آن نماز به جماعت محسوب میشود بهتر است که بین ظهر و عصر جمع نماید.
اما اینکه دوست عزیز بیان کردند که ثواب نماز جماعت به ازای هر رکعت آن بیان شده است، بنده روایاتی که در این مورد یافتم همگی ثواب را برای مجموع نماز بیان کرده اند مانند: «َ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع مَا يَرْوِي النَّاسُ أَنَّ الصَّلَاةَ فِي جَمَاعَةٍ أَفْضَلُ مِنْ صَلَاةِ الرَّجُلِ وَحْدَهُ بِخَمْسٍ وَ عِشْرِينَ صَلَاةً فَقَالَ صَدَقُوا» و از این نوع روایات در مورد بحث نمیتوان برداشتی داشت.
اما روایاتی که دلالت دارند که «َ إِذَا أَدْرَكْتَ الْإِمَامَ وَ قَدْ رَكَعَ فَكَبَّرْتَ وَ رَكَعْتَ قَبْلَ أَنْ يَرْفَعَ الْإِمَامُ رَأْسَهُ فَقَدْ أَدْرَكْتَ الرَّكْعَةَ» معلوم نیست که حکم به ادراک رکعت در آنها ناظر به ثواب باشد بلکه قدر متیقن از آن بیان صحت نماز است.
اما در عین حال روایت دیگری وجود دارد که میتواند دلالت کند که ادراک بخشی از نماز جماعت موجب ادراک فضل جماعت است. این روایت به بیان زیر است:
مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى عَنِ ابْنِ أَبِي نَصْرٍ عَنْ عَاصِمٍ يَعْنِي ابْنَ حُمَيْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ قُلْتُ لَهُ مَتَى يَكُونُ يُدْرِكُ الصَّلَاةَ مَعَ الْإِمَامِ قَالَ إِذَا أَدْرَكَ الْإِمَامَ وَ هُوَ فِي السَّجْدَةِ الْأَخِيرَةِ مِنْ صَلَاتِهِ فَهُوَ مُدْرِكٌ لِفَضْلِ الصَّلَاةِ مَعَ الْإِمَامِ.
البته دقت شود که در اینجا روایتی در فقیه وارد شده است که مرحوم صاحب وسائل آن را اینگونه نقل کرده است:
ُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ شُرَيْحٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِذَا جَاءَ الرَّجُلُ مُبَادِراً وَ الْإِمَامُ رَاكِعٌ أَجْزَأَتْ تَكْبِيرَةٌ وَاحِدَةٌ لِدُخُولِهِ فِي الصَّلَاةِ وَ الرُّكُوعِ وَ مَنْ أَدْرَكَ الْإِمَامَ وَ هُوَ سَاجِدٌ كَبَّرَ وَ سَجَدَ مَعَهُ وَ لَمْ يَعْتَدَّ بِهَا وَ مَنْ أَدْرَكَ الْإِمَامَ وَ هُوَ فِي الرَّكْعَةِ الْأَخِيرَةِ فَقَدْ أَدْرَكَ فَضْلَ الْجَمَاعَةِ وَ مَنْ أَدْرَكَهُ وَ قَدْ رَفَعَ رَأْسَهُ مِنَ السَّجْدَةِ الْأَخِيرَةِ وَ هُوَ فِي التَّشَهُّدِ فَقَدْ أَدْرَكَ الْجَمَاعَةَ وَ لَيْسَ عَلَيْهِ أَذَانٌ وَ لَا إِقَامَةٌ وَ مَنْ أَدْرَكَهُ وَ قَدْ سَلَّمَ فَعَلَيْهِ الْأَذَانُ وَ الْإِقَامَةُ
چنانچه مشاهده میشود مرحوم صاحب وسائل تمام را در اینجا جزء متن روایت محسوب کرده است، اما در تهذیب این روایت تا عبارت «لدخوله فی الصلاه و الرکوع» بیان کرده است، این امر به ضمیمه اینکه مرحوم صدوق در قبل و بعد از این روایت مطالبی را خارج از مضمون روایات در ذیل آنها بیان کرده است این احتمال را تقویت میکند که مطالب مذکور بعد از عبارت «لدخوله فی الصلاه و الرکوع» جزء متن روایت نیست.
اما صدوق در اینگونه موارد از من لا یحضره الفقیه معمولا متن روایات را ذکر میکند اگر چه که بخاطر مستحبی بودن عمل و اینکه قائل به تساهل در امور مستحبی بوده است دیگر اسناد را ذکر نمیکرده است. بنابراین میتوان گفت عبارت « وَ مَنْ أَدْرَكَ الْإِمَامَ وَ هُوَ فِي الرَّكْعَةِ الْأَخِيرَةِ فَقَدْ أَدْرَكَ فَضْلَ الْجَمَاعَةِ» به ظن قوی متن روایت است اما اعتبار سندی آن قابل اثبات نیست. ولی به هر حال میتواند موجب تایید مطلب مستفاد از روایت پیشین شود. و الله العالم.

[حسین بن علی]

درک فضیلت اعم از جزئ یاکل فضل است ودرک امام بعد از نماز که در برخ روایات ذکر شده قطعا فضل درک همه نماز را ندارد