مقصر واقعی و مقصّر قانونی

[عالم]

یکی از مواردی که هر از چند گاهی برای اکثر افراد پیش می آید تصادفات رانندگی است. مسأله ای است که وجود دارد این است:
اگر در جایی مثلا شما حواستان نباشد و به گونه ای که اگر حواستان جمع بود تصاذف نمی کردید اما از حیث قانون شما مقصر نیستید مثلا حق تقدم با شماست و قانونا باید ماشینی که از کوچه ی سمت چپی می آید باید توقف می کرد تا شما رد می شدید.
حال سوال این است آیا ملاک در این موارد صرف قانون است یا فراتر از قانون هم ملاک است؟ و همین که شما می دانید شما هم حواستان نبوده است مقصر واقعی بوده اید. و حق گرفتن خسارت از بیمه ی طرف مقابل را ندارید؟
ممکن است بگوییم در موارد راهنمایی و رانندگی فراتر از قوانین موضوعه و مورد تسالم وجود ندارد و تمام ملاک همین قوانین است.

[رضا اسکندری]

به نظرم میرسه که در تصادفات راهنمایی و رانندگی اگر چه ممکن هست طرف مقابل هم نقشی در حادثه داشته باشه اما حادثه مستند به او نیست بلکه مستند به کسی است که از قانون تخلف کرده است.
در مثال شما اگر چه این فرد حواسش نبود و اگر حواسش بود و توقف می کرد تصادفی رخ نمی داد اما توجه یا عدم توجه این شخص نقشی در تخلف فرد مقابل از قانون ندارد. یعنی چه حواس این فرد جمع بود و چه نبود فرد مقابل از قانون تخلف کرده است (چون او موظف به رعایت حد تقدم بوده است و اگر حق تقدم را رعایت می کرد این اتفاق نمی افتاد) و حادثه مستند به او است. بنابراین در حوادث رانندگی کسی که از قانون تخلف می کند (از نزدیک ترین قانونی که عدم رعایت آن منجز به حادثه شده است) مقصر هم قانونا و هم واقعا.

[عالم]

با تشکر از rayhan
بنابراین طبق نظر شما مقصر ملاک در مقصر قانونی و واقعی همان قانون است و فراتر از آن ملاک و مستندی وجود ندارد.
لذا در تصادفات رانندگی باید بعضی ار قوانین حاکم بر قوانین و تخلفات دیگر باشد مثلا حق تقدم بر تخلف از سرعت مجاز طرف مقابل مقدم باشد. به این بیان اگر کسی که از کوچه ی سمت راست می آید ولو اینکه سرعت مجاز را رعایت نکرده است و اما از آن جهت که حق تقدم داشته است در صورت تصادف حق با اوست.
مگر اینکه سرعتش آنقدر زیاد بوده باشد که نتوان گفت ماشین سمت چپی حق تقدم را رعایت نکرده است یا حداقل مقصریت را 50 درصدی شود.

[رضا اسکندری]

جواب در همین نکته است از نظر من که مقصر کسی است که از نزدیک ترین قانون تخلف کرده است. در مثال شما اگر چه کسی که حق تقدم داشته است هم از سرعت مجاز تعدی کرده است و خلاف قانون مرتکب شده اما قانونی که به وقوع حادثه نزدیک تر است عدم رعایت حق تقدم است لذا مقصر همان است که حق تقدم را رعایت نکرده است.

[دلیل]

آقای ریحان شما تمام الملاک را در مقصر واقعی همان قانون می دانید در حالیکه در بیان مطلب این را مطرح می فرمایید که حادثه مستند به چه کسی است اگر بفرمایید عرفا کسی که خلاف قانون کرده حادثه مستند به اوست وجدانا این دو ممکن است در مواردی با هم اختلاف پیدا کنند عرف متعارف حادثه را مستند به شخصی بداند که قانون او را مقصر نمی داند یا عکس این مطلب یعنی مواردی اتفاق می افتد که عرف می گوید شما هم مقصری یا اصلا شما مقصری اما قانون او را مقصر می داند و عکس. و اگر بفرمایید صدق عرفی شرعا دخیل نیست و تمام الملاک قانون است به چه دلیل

[رضا اسکندری]

عرض حقیر همان بود که بیان شد و اینکه از دو حال خارج نیست یا عرفا حادثه فقط مستند به کسی است که خلاف قانون مرتکب شده است و فرد دیگر که از قانون تخطی نکرده است حادثه اصلا مستند به او نیست و یا اگر هر دو نفر از قانون تخطی کرده اند عرفا کسی که از نزدیک ترین قانون تخطی کرده است مقصر است. فکر میکنم دقت در این بیان جواب سوال شما را نیز روشن می کند.

[دلیل]

آقای ریحان با عرض سلام و احترام عرضم را واضحتر بیان کنم تا اشکالم روشن شود
ظاهر کلام شما این صغری و کبری است صغری: کسی که خلاف قانون کرده عرفا حادثه مستند به اوست (درجایی که یک طرف خلاف قانون مرتکب شده است) کبری: کسی که غرفا حادثه مستند به اوست مقصر شرعی است نتیجه: کسی که خلاف قانون کرده مقصر شرعی است
حال اشکال این است: کبرای شما پذیرفته است اما صغرویا چنین نیست که همه جا عرفا حادثه مستند به کسی باشد که خلاف قانون کرده است بلکه موارد متعددی اتفاق می افتد که عرف حادثه را مستند به کسی می داند که قانونا مقصر شناخته نشده است یا عکس این مطلب.
بنابراین صغرای شما به وضوح برای ما غلط است و اگر بفرمایید کبرویا کسی که خلاف قانون کرده و حادثه مستند به اوست مقصر شرعی است به چه دلیل؟
آنچه به نظر می رسد این است که باید یک ملاک را در تشخیص مقصر شرعی در نظر گرفت و آن اینکه ببینیم حادثه عرفا مستند به چه کسی است چه خلاف مقررات انجام داده باشد و مقصر قانونی باشد و چه مقصر قانونی نباشد بله کسی که خلاف قانون کرده اگر مرجعش بفرماید رعایت مقررات شرعا لازم است اثر تکلیفی خلافی که کرده بر او بار است اما ضمانت شرعی خیر.
در نهایت همانطور که روشن است عرض بنده با فرمایش حضرتعالی در آثار خارجی بسیار متفاوت است لذا جای تامل بیشتر دارد.

[رضا اسکندری]

این چنین فرموده اید:

صغرویا چنین نیست که همه جا عرفا حادثه مستند به کسی باشد که خلاف قانون کرده است بلکه موارد متعددی اتفاق می افتد که عرف حادثه را مستند به کسی می داند که قانونا مقصر شناخته نشده است یا عکس این مطلب.

البته حق این بود (اگر بخواهد اشکال شما ناظر به کلام حقیر باشد) که انتهای کلامتان را این گونه ختم می کردید که موارد متعددی اتفاق می افتد که عرف حادثه را مستند به کسی می داند که از قانون تخطی نکرده است.
اما جدای از این، کلام شما باید همراه با دلیل باشد. خوب است لطف کنید و این مواردی که برای شما به وضوح روشن است را ذکر کنید و برای روشن شدن بحث، مواردی را ذکر کنید که فردی خلاف قانون مرتکب شده است اما حادثه به او مستند نیست و حادثه به کسی مستند است که از قانون تخطی نکرده است.

[عالم]

دوستان اگر استفتائی هم از یکی از مراجع محترم دارند بارگزاری کنند تا استفاده کنیم.