ملاک در ظهر شرعی

[مبین]

سلام

در این که ملاک ظهر شرعی چیست؟ از سه احتمال کلی(البته در ارتباط با شاخص) خارج نیست.
1. موضوعیت داشتن شاخص: به این معنا که حتما بایستی به شاخص نگاه کرد و بعد اقامه نماز.
2. طریقی( غیر محضه): یعنی این که خود شاخص از میان طرق ظنیه حجت شده است ولکن نیاز نیست با وجود علمِ به ظهر شرعی،جداگانه به شاخص هم توجه شود، نظیر این که گفته می شود شارع از میان ظنون، خبر واحد را حجت کرده است گرچه سایر طرق ظنیه کاشفیتشان از واقع، کمتر از خبر واحد هم نباشد.
مراد از علم به ظهر شرعی هم این است که اگر کسی از ملاحظه متعدد شاخص به یک قاعده و قانون علمی دسترسی پیدا کند دیگر نیازی به نصب شاخص ندارد بلکه می داند که اگر شاخص را هم نصب کند همان نتیجه را خواهد گرفت، نظیر این که موضوع حکمی «روز» باشد، در این صورت در مورد مکلفی که می داند در ساعت 9 آفتاب قطعا بالا آمده نیازی ندارد که به فضای بیرون نگاه کند تا موضوع را احراز کند.
3. طریقی محض: به این معنا که شاخص کمترین دخالتی در موضوع حکم نداشته و تنها یک راه برای کشف مکشوف است.
در این که مکشوف طبق این دیدگاه چیست ان شاءالله در پست های بعد.

[رضا اسکندری]

برای حقیر سوال مطرح شد که شما چرا شاخص را طریق ظنی دانسته اید؟ اینکه سایه به کوچکترین حد خود برسد و بعد مجددا بلند شود آیا طریق عقلی قطع آور بر این نیست که خورشید از وسط آسمان به طرف مغرب گذشته است؟

[مبین]

سلام بر حناب ریحان
بله در پست قبلی یک مقدار در توضیح طریقی غیر محضه و تشبیه آن به خبر واحد و ظنون معتبر ابهام وجود دارد.

غرض بنده از این مطلب و تشبیه این است که شارع برای خود شاخص نیز موضوعیت قائل شده است، و به نوعی در تعریف ظهر شرعی اخذ شده است.
حال که طبق این فرض، شاخص جزئی از تعریف اخذ شده است-صرفنظر از این که اصل این فرض را بپذیرید یا رد کنید- اصلا ظهر محقق نمی شود مگر این که شاخص را مد نظر قرار بدهیم. و صرف علم واقعی به این که خورشید از وسط آسمان گذشته کافی نیست.
نظیر بحث، تبین در طلوع فجر در لیالی مقمره است، همانطور که می دانید واقع امر در طلوع فجر صادق و در عالم خارج به طور منظم اتفاق می افتد و معمولا یک یا دو دقیقه با هم دیگر تفاوت پیدا می کنند، در حالی که بنابر نظر کسانی که تبین را طریق محض نمی دانند، می بینیم که بعضا 25 دقیقه احتیاط می کنند.و این مساله به خاطر این است که شارع در لسان دلیل تبین را اخذ کرده است و ایشان طریقیت محضه را استفاده نکرده اند.
در مقام هم این گونه است شما اگر با شاخص های متعارف( مثلا 50 سانتی) این کار را با چشم و لوازم عادی انجام دهید می بینید که بعضا 8 دقیقه بعد از اذان از صدا و سیما احراز می کنید که سایه آفتاب شروع به بزرگ شدن می کند و تا قبل از آن با آن که جا بجایی سایه ها محسوس است اما بزرگ و کوچکی آن ها قابل تشخیص نیست.