امتیاز موضوع:
  • 0 رای - 0 میانگین
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • 5
«تقریر» اثبات موضوع عام به وسیله استصحاب عدم ازلی
#3
1395/1/30

باسمه تعالی

موضوع: اجمال مخصص/استصحاب عدم ازلی /ادله مرحوم نائینی برای عدم جریان استصحاب عدم ازلی در مقام
خلاصه مباحث گذشته:
روز گذشته بیان شد که مرحوم نائینی فرمودند در صورتی که موضوع حکم مرکب از یک جزء عدمی باشد استصحاب عدم ازلی در این جزء عدمی جاری نیست و بیان شد که اختلاف مرحوم نائینی و مرحوم خویی صغروی است یعنی هر دو بزرگوار اتفاق نظر دارند که اگر جزء عدمی بحیاله اخذ شده باشد استصحاب عدم ازلی جاری است و اگر تقید جزء دیگر به این جزء عدمی اخذ شده باشد این استصحاب جاری نیست
 
 
مقدمه چهارم که باعث اختلاف بین مرحوم نائینی و مرحوم خویی شده بود به این مطلب می‌پرداخت که عدم قید مثلا عدم قریشیت که در موضوع حکم اخذ شده است اگر به نحو نعتیت اخذ شده باشد استصحاب عدم ازلی مثبت است و جاری نیست زیرا نفی قریشیت این زن اثبات نمی‌کند اتصاف این زن را به عدم قریشیت اما اگر عدم قریشیت مستقلا و بحیاله اخذ شده باشد استصحاب عدم ازلی کافی است زیرا عدم محمولی یا سالبه محصله در صورت انتفاع موضوع نیز صادق است
اما مرحوم نائینی برای اشاره به اخذ قید به نحو مستقل که استصحاب جاری می‌شود از تعبیر لیس تامه استفاده کرده است و برای اشاره به اخذ عدم قید به نحو نعتی که استصحاب جاری نمی‌شود از لیس ناقصه استفاده کرده است که این تعبیر در بحث ما صحیح نیست زیرا حتی صورتی که استصحاب جاری می‌شود یعنی سالبه محصله چون عدم قید اخذ شده است لیس ناقصه است و این استعمال مرحوم نائینی ناشی از کلامی است که در باب طهارت گفته شده که اگر اتصاف آب به کریت در موضوع طهارت اخذ شده باشد با استصحاب کریت این اتصاف که مفاد کان ناقصه است ثابت نمی‌شود اما اگر اثبات اتصاف لازم نباشد استصحاب کریت کافی است و مفاد کان تامه را ثابت می‌کند که آن بیان در بحث طهارت صحیح است اما در ما نحن فیه از آنجا که حتی اگر عدم قریشیت به نحو استقلال جزء الموضوع باشد باز هم مفاد لیس ناقصه است این تعبیر صحیح نیست
کیف کان اگر عدم قریشیت به نحو نعتی اخذ شده باشد استصحاب عدم ازلی اتصاف مرأة به عدم قریشیت را ثابت نمی‌کند اما اگر مستقلا اخذ شده باشد استصحاب برای اثبات جزء الموضوع کافی است گرچه اگر واقعا مرأة قریشی نباشد لازمه استصحاب عدم نعتی است اما این لازمه موضوع حکم است ولی آنچه که واقعا موضوع است عدم محمولی است نه عدم نعتی که عدم محمولی اعم از عدم نعتی است زیرا در فرض عدم موضوع هم عدم محمولی صادق است اما عدم نعتی در فرض عدم موضوع صادق نیست گرچه در فرض وجود موضوع عدم نعتی و محمولی ملازم یکدیگر هستند
مرحوم نائینی برای اینکه ثابت کنند اخذ عدم عرض در موضوع حتما باید به نحو نعتی باشد دو استدلال بیان کرده‌اند
استدلال اول
همانطور که واضح است اگر اتصاف مرأة به عدم قریشیت در موضوع اخذ شود این عدم قریشیت نعت برای موضوع است اما اگر عدم قریشیت مستقلا به عنوان جزء الموضوع اخذ شود از مقارنات موضوع است و مسلم است که تقسیم شیء به لحاظ صفات آن در رتبه مقدم نسبت به تقسیم شیء به لحاظ مقارنات آن است و حتی اگر چیزی مقارن شیء باشد لازمه این مقارنت آن است که در رتبه متقدم، شیء به آن مقارن متصف شده باشد زیرا وقتی قرار است چیزی به عنوان مقارن موضوع اخذ شود باید در رتبه متقدم یا اطلاق موضوع لحاظ شود که خلف است یا اهمال لحاظ شود که محال است و تنها مورد متصور این است که تقید موضوع به این مقارن لحاظ شود پس راهی جز قول به تقید و اتصاف مرأة به عدم قریشیت باقی نمی‌ماند
پاسخ استدلال اول: اولا این که گفته شده تقسیم شیئ به لحاظ صفات در رتبه مقدم است دلیلی ندارد و اتصاف شیئ به چیزی یا قرار دادن آن صفت به نحو مقارن ملازم یکدیگر هستند بلکه می‌توان گفت جوهر نسبت به عرض خود منقسم می‌شود به متصف بودن و متصف نبودن که مفاد سالبه محصله است نه عدم محمولی یعنی جوهر عرفا منقسم نمی‌شود به عدم بودن عرض و بودن عرض
ثانیا حتی اگر اتصاف جوهر در رتبه مقدم بر سالبه محصله و عدم محمولی باشد اما چون عرفا هر دو نحوه بیان و اخذ وافی به غرض مولی است دلیلی وجود ندارد که مولی حتما اتصاف موضوع به عدم عرض را اخذ کرده باشد
استدلال دوم
اگر مولی موضوع حکم را متصف به عدم عرض نکند تهافت لازم می‌آید زیرا این موضوع نسبت به عدم العرض یا مطلق است یا مقید است یا مهمل اگر مطلق باشد معنای اطلاق این است که حتی اگر مرأة قریشی هم بود باز حکم مترتب است که این تهافت است و اهمال هم محال است پس لا محاله باید مقید باشد و در صورت تقیید موضوع حتما حکم مقید می‌شود زیرا همه قیود موضوع به حکم نیز سرایت می‌کنند لذا امکان ندارد بعد از تقیید موضوع به عدم العرض همین عدم العرض به نحو عدم محمولی قید حکم قرار بگیرد زیرا حکم با تقیید موضوع مقید شد و تقیید مقید تحصیل حاصل و محال است
مرحوم نائینی در این بیان فرض تقدم رتبی تقسیم موضوع به لحاظ صفات خود را نکره که اشکال قبلی وارد باشد
پاسخ مرحوم خویی: ایشان در پاسخ به این دلیل فرمودند که اشکال ندارد موضوع به لحاظ این قیدِ حکم نه مطلق باشد نه مقید و ایشان اشاره به اهمال نمی‌کنند بلکه فقط می‌فرمایند لازم اشکالی ندارد که موضوع حکم نسبت به قید حکم نه مطلق باشد و نه مقید
مناقشه در پاسخ اشکال: این تعبیر مرحوم آقای خویی همان اهمال است مگر اینکه گفته شود موضوع اطلاق تقیید وجود ندارد یعنی اطلاق و تقیید عدم و ملکه بدانیم که موضوع آنها واحد است و اگر موضوع آنها نبود جایگاه هیچ کدام نیست اما این بیان با مبنای آقای خویی منافات دارد که اطلاق و تقیید را ضدین می‌داند یعنی لامحاله باید موضوع یا مطلق باشد یا مقید
جواب صحیح از استدلال مرحوم نائینی: در پاسخ به استدلال ایشان باید گفت ما اختیار می‌کنیم شق اطلاق موضوع حکم نسبت به قید غیر قرشیت را و مستلزم تهافت نیست زیرا اطلاق مرأة به معنای رفض القیود است یعنی قید قریشیت در مرأة اخذ نشده است که با تقیید حکم به عدم قریشیت مستلزم تهافت باشد بلکه با اطلاق فقط رفض القیود کردیم و تطبیق مطلق بر افراد طبیعت عقلی است اما این مرأة که مطلق تصور شده است جزء الموضوع است و قید حکم باعث می‌شود جزء دیگر این موضوع محقق شده لذا با آمدن حکم مقید که به نحو عدم محمولی ذکر می‌شود جزء دیگر موضوع محقق شده و حکم شامل مرأة غیر قریشیه نباشد پس این بیان مستلزم اهمال در عالم ثبوت یا تهافت نمی‌باشد البته مرحوم آقای خویی به روح این جواب اشاره کرده و فرمودند تا قید حکم دیگر ذکر نشود حکم ثابت نمی‌شود اما توجه نکردند که می‌توان قائل به اطلاق جزء الموضوع شد و تهافت را هم نفی کرد
با این بیانات ثابت شد که اخذ عدم العرض به نحو نعتی معقول است و همچنین به نحو عدم محمولی لذا مرحوم آقای خویی وارد بحث اثباتی شده‌اند که ظاهر ادله کدام یک را اقتضاء دارد اما قبل از بیان اثباتی مرحوم شهید صدر برهانی اقامه کرده‌اند بر اثبات لزوم اخذ عدم العرض به عنوان عدم محمولی و استحاله اخذ آن به نحو عدم نعتی که خواهد آمد
پاسخ


پیام‌های این موضوع
RE: اثبات موضوع عام به وسیله استصحاب عدم ازلی - توسط احمدرضا - 27-ارديبهشت-1395, 09:08

موضوعات مشابه ...
موضوع نویسنده پاسخ بازدید آخرین ارسال
  «تقریر»  تمسک به عام یا استصحاب حکم خاص احمدرضا 0 3,494 27-ارديبهشت-1395, 09:17
آخرین ارسال: احمدرضا

پرش به انجمن:


کاربران در حال بازدید این موضوع: 1 مهمان