نکته علمی: نوافل روز جمعه

[تلمیذ البشر]

نوافل روز جمعه
قول مشهور

 صاحب عروه فرموده: فیزاد علی ستّ عشر اربع رکعات[1]. هشت رکعت نافله ظهر است، ‌هشت رکعت نافله عصر است، چهار رکعت هم در روز جمعه اضافه می‌شود. و این مطلب موافق است با صحیحه بزنطی:

أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي نَصْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ التَّطَوُّعِ يَوْمَ الْجُمُعَةِ فَقَالَ سِتُّ رَكَعَاتٍ فِي صَدْرِ النَّهَارِ وَ سِتُّ رَكَعَاتٍ قَبْلَ الزَّوَالِ وَ رَكْعَتَانِ إِذَا زَالَتْ وَ سِتُّ رَكَعَاتٍ بَعْدَ الْجُمُعَةِ فَذَلِكَ عِشْرُونَ‏ رَكْعَةً سِوَى الْفَرِيضَةِ.[2]

مشهور هم همین را گفتند.

ولی در صحیحه سعد بن سعد الاشعری فرموده 22 رکعت ؛‌و دو رکعت هم بعد از نماز عصر اضافه نموده؛

عَنْ سَعْدِ بْنِ سَعْدٍ الْأَشْعَرِيِّ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الصَّلَاةِ يَوْمَ الْجُمُعَةِ كَمْ رَكْعَةً هِيَ قَبْلَ الزَّوَالِ قَالَ سِتُّ رَكَعَاتٍ بُكْرَةً وَ سِتُّ رَكَعَاتٍ بَعْدَ ذَلِكَ اثْنَتَا عَشْرَةَ رَكْعَةً وَ سِتُّ رَكَعَاتٍ بَعْدَ ذَلِكَ ثَمَانِيَ عَشْرَةَ رَكْعَةً وَ رَكْعَتَانِ بَعْدَ الزَّوَالِ فَهَذِهِ عِشْرُونَ رَكْعَةً وَ رَكْعَتَانِ بَعْدَ الْعَصْرِ فَهَذِهِ ثِنْتَانِ وَ عِشْرُونَ رَكْعَة[3]
صحیحه سعید الاعرج 16 رکعت بیان شده؛
عَنْ سَعِيدٍ الْأَعْرَجِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع- عَنْ صَلَاةِ النَّافِلَةِ يَوْمَ الْجُمُعَةِ فَقَالَ سِتَّ عَشْرَةَ رَكْعَةً قَبْلَ الْعَصْرِ ثُمَّ قَالَ وَ كَانَ عَلِيٌّ ع يَقُولُ مَا زَادَ فَهُوَ خَيْرٌ وَ قَالَ إِنْ شَاءَ رَجُلٌ أَنْ يَجْعَلَ مِنْهَا سِتَّ رَكَعَاتٍ فِي صَدْرِ النَّهَارِ وَ سِتَّ رَكَعَاتٍ نِصْفَ‏ النَّهَارِ وَ يُصَلِّي الظُّهْرَ وَ يُصَلِّي مَعَهَا أَرْبَعَةً ثُمَّ يُصَلِّي الْعَصْرَ.[4]

پس درروایت اول 20، ‌در روایت دوم 22 و در روایت سوم 16 رکعت بیان شده است

قول صدوقین رحمهما الله

پدر صدوق و مرحوم صدوق بخاطر همین تعارض بین این سه روایت ظاهرا گفته اند از این روایات متعارضه گذشتیم؛ روز جمعه هم مثل بقیه روزها؛ همان نوافل یومیه خوانده شود

 

مناقشه استاد بر قول صدوقین ومشهور

در این فرض روایات حمل بر مراتب استحباب خواهدشد همان طور که این نحوه برخورد توسط خود شما در موارد متعدد از روایات مستحبات انجام شده است. بهتر این است که ما طبق صحیحه سعد بن سعد الاشعری بگوییم افضل زیاده شش رکعت است نه چهار رکعت که مشهور می‌گوید. صحیحه سعید الاعرج که شانزده رکعت گفت،  مرتبه سوم خواهد بود. شاید هم شاهدش این باشد که کلما زاد فهو الافضل که این را هم قرینه بگیریم. ذیل صحیحه سعید الاعرج دارد و کان علی علیه السلام یقول ما زاد فهو خیر.

 صدوق می‌گوید مثل بقیه روزها. همان شانزده رکعت که روایت سعید الاعرج گفت. ما زاد فهو خیر از باب الصلاة خیر موضوع فمن شاء استقل و من شاء استکثر، و ربطی به نوافل نمازهای واجب ندارد.بلکه مستحب مستقل هستند. چرا حمل بر مراتب استحباب نکنیم؟ بگوییم در روز جمعه واقعا نافله مترتبه داریم،که ‌بیست و دو رکعت، فالافضل بیست رکعت، ثم الافضل شانزده رکعت مثل بقیه روزها.

---

[1] العروة الوثقى (للسيد اليزدي)، ج‌1، ص: 515
[2] تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان) ؛ ج‏3 ؛ ص246
[3] تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان) ؛ ج‏3 ؛ ص246
[4] همان ص 245