مساله جدید: طریقه ی کشف عقیده ی راوی از روایات وی1

[محمود رفاهی فرد]

یکی از راه های مرسوم برای پی بردن به عقیده ی راوی، بررسی روایات منقول از اوست. این مطلب هم در مباحث فقهی (بنا بر تفصیل بین خبر صحیحه و موثقه ولو عند التعارض) و هم در مباحث تاریخ کلام که این اواخر مطرح شده است تاثیر گذار است.
برای این که از روایات راوی به عقیده ی او پی ببریم دو جهت را باید احراز کنیم اول این که روایت منقول از راوی، واقعا مورد روایت تفصیلی او بوده است و دوم این که راوی به مضمون حدیثش معتقد بوده است.
در جهت اول، طبعا باید طریق تا راوی معتبر باشد اما نکته ی مهمی که باید مورد دقت قرار بگیرد احراز این است که حدیث مد نظر، مورد روایت تفصیلی راوی بوده است. چرا که ممکن است راوی در سند حدیث باشد اما قرار گیری او در سند صرفا به جهت این باشد که کتاب ماخذ را او روایت کرده است نه این که حدیث را بخصوصه روایت کرده باشد. مثلا در مورد حسین بن احمد مالکی، خب در کتب روایی شیعی مانند تاویل الایات، احادیثی با مضامین کاملا شیعی و امامتی از او نقل شده است. استاد سید محمد جواد شبیری در نقل استناد به این روایات برای اثبات تشیع حسین بن احمد مالکی می فرمودند (خارج فقه، 22/7/97)حدود چهل روایتی که محمد بن العباس در تاویل الایات از حسین بن احمد نقل کرده است تماما از محمد بن عیسی است و این احتمال وجود دارد که حسین بن احمد صرفا طریق به کتاب محمد بن عیسی بوده باشد و معملوم نیست این روایات را تفصیلا روایت کرده باشد....