معنای قاعده ملازمه نزد محقق اصفهانی

[خیشه]

معنای قاعده ملازمه از نظر مرحوم اصفهانی
مرحوم حاج شیخ اصفهانی دو تا حرف دارد حول این قاعده. یک حرفش این است که ما حکم به العقل یعنی عقلاء. ایشان عقل را به عقلاء برمی‌گرداند. می‌گوید ما حکم به العقل حکم به الشرع تسامح است. وقتی در موضوع فرض شده العقلاء خودش متضمن شارع مقدس هم هست؛ هو رئیس العقلاء، دیگر دوباره حَکم به الشرع جا ندارد. ما حکم به العقلاء، شارع هم رئیس آنهاست، جزء آنهاست؛ نه اینکه آنها حکم می‌کنند شارع هم حکم می‌کند. اصلاً متضمن است، نه اینکه ملازم است.

اشکال استاد

این حکم، حکم عقلائی است، سلّمنا. شارع مقدس هم رئیس العقلاء است. حکم عقلاء است یعنی همین آراء محموده، بنا گذاشتند حفظاً للنظام ظلم صورت نگیرد، عدل محقق بشود. قضیه عقلائیه، بنائیه. اما اینکه گفته پس شارع مقدس، این عاقل، این رئیس العقلاء هم همراه عقلاء است، ما این را نتوانستیم تصدیق بکنیم. اگر از اول بگویید معنای بنای عقلاء بر این است یعنی حتی خداوند، اینکه اول ادعا است. نه، شما می‌گویید بنای عقلاء یعنی این بنا عقلائی است؛ وقتی عقلائی بود یعنی خداوند هم جزوش هست. می‌گوییم نه، ممکن است خداوند که فوق عقلاء است این بنا را بما هو عاقل قبول نداشته باشد.

مضافاً اینکه ما الان در حکم شارع مقدس بما هو عاقل بحث نمی‌کنیم، ما در حکم خداوند بما هو شارع داریم بحث می‌کنیم. ما قبول کردیم خداوند بما هو عاقل این حکم را دارد، میشود حکمش ارشادی، همان حکم عقلاء را دارد، همان بنا را دارد، این دیگر بما هو شارع نیست، آن بما هو عاقل است

جلسه 54. 9 اذر 1401