جواز قرار گرفتن در ظرف تزاحم

[مسعود عطار منش]

استاد شبیری به نقل از حضرت آیت االه شبیری دام ظله فرمودند ایشان معتقدند مکلف حق ندارد خود را در ظرف تزاحم قرار دهد چون اینکار باعث می شود ملاک ملزمه در یک طرف تفویت شود.
ایشان در نهایت نتیجه ای بر خلاف والدشان گرفته و نکاتی را متذکر شدند که ماحصلش بدین شرح است:
هر چند قرار گرفتن مکلف در ظرف تزاحم موجب تفویت ملاک ملزمه شود ولی تجویز شارع نسبت به اینکه مکلف خود را در ظرف تزاحم قرار دهد نامعقول نیست. به عبارت دیگر اگر تنها به ملاکات موجود در متعلق نگاه کنیم ممکن است بگوییم تفویت ملاک موجود در یک طرف جایز نیست اما واقع مطلب آن است که علاوه بر ملاک موجود در متعلق، باید ملاک نفس جعل را نیز در نظر گرفت و با این نگاه این احتمال وجود دارد که جعل الزام توسط شارع مبنی بر اینکه ایها الناس حق ندارید خودتان را در ظرف تزاحم قرار دهید مفسده داشته باشد یا جعل ترخیص مصلحت داشته باشد و از همین رو آن را تجویز کند.
نمونه فقهی این مطلب آن است که بر مکلف جایز است خود را از حالت حاضر به حالت مسافر تغییر دهد که موجب تفویت ملاک نماز چهار رکعتی می شود ولی در عین حال شارع به مکلفین اجازه داده خود را در چنین تزاحمی قرار دهند.
درس خارج اصول جلسه 82 مورخ1401/12/03