بررسی اعتبار کتاب تفسیر قمی و دیباجه آن!!

[محمود رفاهی فرد]

در مطلب منقول از استاد، مطالب متعددی هست که جای تامل دارد. بله این مطلب که تفسیر موجود، برگرفته از تفسیر علی بن ابراهیم است و نه خود آن در زمان ما روشن شده است. اما اولا مولف تفسیر موجود کیست؟ آیه الله شبیری قائل اند که مولف تفسیر موجود، نه ابوالفضل عباس بن محمد، بلکه علی بن حاتم قزوینی است که توثیق هم شده است. ثانیا در تفسیر موجود می توان عبارات منقول از تفسیر علی بن ابراهیم را از سائر منقولات تمییز داد. گاهی تصریح به نقل از علی بن ابراهیم شده و گاهی هم سند ها روشن است که از اسناد علی بن ابراهیم است. ثالثا به فرض ما نتوانیم شخص مولف را کشف کنیم اما آیا صرف این کافی است تا به طور کلی حکم به عدم اعتبار کتاب کنیم؟ به نظر می رسد که این گونه نیست و گاهی ممکن است با مقایسه ی منقولات در کتاب با منقولات در سائر کتب، اعتبار آن را اثبات کرد. چنانکه استاد سید جواد شبیری در مورد کتاب اختصاص می فرمودند که باید با یک تحقیق گسترده منابع آن را بازشناخت و میزان اعتبار بخش های مختلف آن را نشان داد.
استاد شبیری با بررسی منقولات از علی بن ابراهیم در تفسیر موجود با منقولات از تفسیر علی بن ابراهیم در مجمع البیان و تاویل الایات قائل به اعتبار متوسط آن هستند به این معنی که اگر غرابتی در سند و متن آن نباشد حجت است. با توجه به تفاوتهای بین منقولات از علی بن ابراهیم گویا از مطالب او تقریرهای مختلفی شده و گویا خود او نیز برخی مطالب را متعدد و با مقداری تفاوت القا کرده است.
به هر حال، نفی کلی اعتبار این کتاب به صرف رد انتساب آن به علی بن ابراهیم صحیح به نظر نمی رسد.