استدلال مرحوم داماد برای جریان استصحاب در شک تقدیری

[مسعود عطار منش]

آقای داماد برای اثبات استصحاب در شک تقدیری استدلال می کنند به این که عنوان شک در شک تقدیری هم صادق است و بعد می فرمایند ملاحظۀ نظائر مقام هم دال بر این مطلب است؛ مثلا اگر شخصی، مهمانی را به خانه خود دعوت کند، آن مهمان از غذا و خوردنی های صاحبخانه استفاده می کند در حالی که ممکن است صاحبخانه بهنگام خوردن مهمان، ملتفت به خوردن مهمان نباشد تا رضایت فعلی داشته باشد ولی حالش به نحوی است که اگر متلفت شود راضی است یعنی رضایت شأنی دارد و همین مقدار برای صدق رضایت کافیست لذا اگر از مهمان سئوال شود می گوید من می دانم صاحبخانه راضی است در حالی که رضایت فعلی در کار نیست.
اشکال این استدلال این است که در بناء عقلا برای تصرف در اموال غیر همین مقدار رضایت شأنی کفایت می کند و اگر هم می گویند راضی است این استعمال مجازی است به اعتبار این که موضوع عقلائی جواز تصرف متوفر است.

[صدرا]

استاد شهیدی در مثل رضایت اینطور می‌فرمودند که رضایت ارتکازی بالفعل در صقع نفس هست نه اینکه رضایت بالفعل معدوم باشد و صرفا اگر سوال شود، در نفس ایجاد می‌شود که معنای رضایت تقدیری است. (و لذا اگر کسی بالفعل رضایت(و لو ارتکازی) نداشته باشد مثلا از کسی خوشش نمی‌آید اما میدانیم اینطور است که اگر از او سوال کنیم شرایطی پیش می‌آید که رضایت می‌دهد، این کافی نیست!)
و طیب نفس که موضوع جواز تصرف است اطلاق دارد و شامل رضایت تفصیلی و ارتکازی می‌شود.