اشکالات روشی در مطالعات تاریخ حدیث3

[محمود رفاهی فرد]

لزوم اعتبار سنجی شواهد
گاهی به این مستمسک که بحث از تاریخ حدیث، صبغه ی تاریخی دارد و در تاریخ، نباید به شیوه ی معهود در فقه، سند را بررسی کرد، به هر روایت و گزارشی استناد می شود.
گرچه درست است که نباید در تاریخ، به شیوه ی معهود فقه، سند ها را بررسی کرد اما این به این معنی نیست که صدور هر روایت و گزارشی را ثابت شده بدانیم و به آن استناد کنیم.
با توجه به نزاع های نسبتا گسترده ای که در هنجارهای نقل و تحمل حدیث وجود داشته است (مانند نزاع در جواز و رجحان کتابت، تحدیث از مکتوب، قرائت بر شیخ و ...) این مسائل نیز تا حدودی بستر وضع و نسبت های دروغین به بزرگان بوده است و لذا نمی توان سنجش اصالت این گزارش ها را کنار گذاشت.
به عنوان نمونه، در منابع عامه، حدیثی را به حضرت امیر علیه السلام نسبت داده اند درباره ی مقایسه ی سماع از شیخ و قرائت بر شیخ و طبق یک نقل، امام علیه السلام این دو را مساوی دانسته اند و طبق نقل دیگر، یکی را ترجیح داده اند. طبعا با توجه به تاخر مساله ی مقایسه ی سماع و قرائت، پذیرش اصالت این دو نقل بسیار دشوار است؛ در حالی که برخی، همین حدیث را از شواهد گستردگی کتابت (یا قرائت) در زمان حضرت امیر علیه السلام قرار داده اند...