18-اسفند-1400, 12:04
در متن کافی، شواهدی وجود دارد که نشان می دهد مرحوم کلینی اهتمام ویژه ای به نقل های مختلف یک حدیث داشته اند. از جمله این که در کافی در حدود 170 مورد، بعد از بیان حدیث، سند دیگری برای حدیث با تعبیر "مثله" بیان شده است. مرحوم کلینی در پاره ای از این موارد، بعد از تعبیر "مثله" اشاره به اختلاف دو نقل کرده اند. بخشی از این موارد، به اختلاف در حدیث واحد بر می گردد و در برخی، حدیث، در اصل متعدد بوده است. اختلافاتی که مرحوم کلینی به آن تذکر داده اند، بسیار جالب توجه است. مثلا در ج4، ص335(طبع دارالحدیث) این حدیث نقل شده است:
"عدة من أصحابنا عن أحمد بن محمد بن خالد عن أبيه عن ابن سنان عن معاوية بن عمار عن أبي عبد الله عليه السلام قال إنما هي المدحة ثم الثناء ثم الإقرار بالذنب ثم المسألة إنه و الله ما خرج عبد من ذنب إلا بالإقرار"
کلینی پس از این حدیث چنین نوشته است:
"و عنه عن ابن فضال عن ثعلبة عن معاوية بن عمار عن أبي عبد الله عليه السلام مثله إلا أنه قال ثم الثناء ثم الاعتراف بالذنب"
با این که لفظ اعتراف و اقرار، مترادف به نظر می رسد، با این حال، کلینی به این اختلاف نقل، تذکر داده است.
به عنوان نمونه ای دیگر، در ج2، ص342 این حدیث با سندی از ابی حمزه نقل شده است:
"سألت أبا جعفر عليه السلام ما حق الإمام على الناس؟ قال حقه عليهم أن يسمعوا له و يطيعوا. قلت فما حقهم عليه؟ قال أن يقسم بينهم بالسوية و يعدل في الرعية فإذا كان ذلك في الناس، فلا يبالي من أخذ هاهنا و هاهنا"
و در ادامه با ذکر سند دیگری از ابی حمزه آمده است:
"... عن أبي جعفر عليه السلام مثله، إلا أنه قال هكذا و هكذا و هكذا و هكذا يعني من بين يديه و خلفه و عن يمينه و عن شماله"
همچنین در ج3، ص742 آمده است:
"عدة من أصحابنا عن سهل بن زياد عن محمد بن عبد الحميد عن يحيى بن عمرو عن عبد الله بن سنان قال قال أبو عبد الله عليه السلام أوحى الله عز و جل إلى بعض أنبيائه يا ابن آدم، اذكرني في غضبك؛ أذكرك في غضبي، لا أمحقك فيمن أمحق، و ارض بي منتصرا؛ فإن انتصاري لك خير من انتصارك لنفسك. أبو علي الأشعري عن محمد بن عبد الجبار عن ابن فضال عن علي بن عقبة عن عبد الله بن سنان عن أبي عبد الله عليه السلام مثله و زاد فيه و إذا ظلمت بمظلمة فارض بانتصاري لك فإن انتصاري لك خير من انتصارك لنفسك"
مشاهده می شود که مرحوم کلینی حتی به تفاوت هایی که تاثیری در معنی ندارد نیز تذکر داده اند.
"عدة من أصحابنا عن أحمد بن محمد بن خالد عن أبيه عن ابن سنان عن معاوية بن عمار عن أبي عبد الله عليه السلام قال إنما هي المدحة ثم الثناء ثم الإقرار بالذنب ثم المسألة إنه و الله ما خرج عبد من ذنب إلا بالإقرار"
کلینی پس از این حدیث چنین نوشته است:
"و عنه عن ابن فضال عن ثعلبة عن معاوية بن عمار عن أبي عبد الله عليه السلام مثله إلا أنه قال ثم الثناء ثم الاعتراف بالذنب"
با این که لفظ اعتراف و اقرار، مترادف به نظر می رسد، با این حال، کلینی به این اختلاف نقل، تذکر داده است.
به عنوان نمونه ای دیگر، در ج2، ص342 این حدیث با سندی از ابی حمزه نقل شده است:
"سألت أبا جعفر عليه السلام ما حق الإمام على الناس؟ قال حقه عليهم أن يسمعوا له و يطيعوا. قلت فما حقهم عليه؟ قال أن يقسم بينهم بالسوية و يعدل في الرعية فإذا كان ذلك في الناس، فلا يبالي من أخذ هاهنا و هاهنا"
و در ادامه با ذکر سند دیگری از ابی حمزه آمده است:
"... عن أبي جعفر عليه السلام مثله، إلا أنه قال هكذا و هكذا و هكذا و هكذا يعني من بين يديه و خلفه و عن يمينه و عن شماله"
همچنین در ج3، ص742 آمده است:
"عدة من أصحابنا عن سهل بن زياد عن محمد بن عبد الحميد عن يحيى بن عمرو عن عبد الله بن سنان قال قال أبو عبد الله عليه السلام أوحى الله عز و جل إلى بعض أنبيائه يا ابن آدم، اذكرني في غضبك؛ أذكرك في غضبي، لا أمحقك فيمن أمحق، و ارض بي منتصرا؛ فإن انتصاري لك خير من انتصارك لنفسك. أبو علي الأشعري عن محمد بن عبد الجبار عن ابن فضال عن علي بن عقبة عن عبد الله بن سنان عن أبي عبد الله عليه السلام مثله و زاد فيه و إذا ظلمت بمظلمة فارض بانتصاري لك فإن انتصاري لك خير من انتصارك لنفسك"
مشاهده می شود که مرحوم کلینی حتی به تفاوت هایی که تاثیری در معنی ندارد نیز تذکر داده اند.