تاثیر اصل عدم قرینه در حجیت ظهور

[خیشه]

برای حجیت ظهور، در جایی که شک در قرینه داشته باشیم، آیا أصالة عدم القرینة نیاز است یا به این اصل نیازی نیست؟ میان مرحوم آخوند و مرحوم شیخ انصاری نزاع است. مرحوم شیخ انصاری فرموده موضوع حجیت، ظهور فعلی است و اینکه این کلام ظهور فعلی دارد، یا باید با یقین به عدم قرینه باشد یا باید اصل عدم قرینه بگوید قرینه نیست. مرحوم آخوند در قرینه متصل فرموده موضوع حجیت، ظهور فعلی نیست.بعضی مثل مرحوم خوئی و مرحوم شهید صدر تفصیل دادند و می‌گویند اگر در قرینه عدم متصله شک کردیم به أصالة عدم قرینه نیاز داریم اما اگر در قرینه منفصله شک کردیم به این اصل نیاز نداریم چون ظهور منعقد شده و این شک به ظهور خلل وارد نمی‌کند
در حقیقت بحث در این است که موضوع عمل عقلاء که موضوع حجیت نامیده می‌شود، آیا دلالت اولی است و همینکه معنا به ذهن رسید، عقلاء ترتیب اثر می‌دهند؟ در این صورت دیگر نیاز به أصالة عدم قرینه نیست چون دلالت لفظ ذاتی یا وضعی و عرفی است و چون قرینه نیاورده، عرف می‌گوید همان معنای لغوی مراد است.
یا اینکه موضوع حجیت، عبارت است از ظهور فعلی، یعنی دلالت کلام بر اینکه این سخن را به مخاطب می‌فهماند. ظهور فعلی رایت اسدا در اینکه رایت حیوان مفترس متوقف است بر اینکه قرینه‌ای نباشد ولی در ظهور ذاتی، حتی با قرینه نیز این معنا به ذهن می‌رسد.
ظاهر کلام مرحوم آخوند این است که موضوع حجیت، همان دلالت اولی است و به أصالة عدم القرینة نیاز ندارد. همینکه گفت رایت اسدا، ظهور در این دارد که حیوان مفترس را دیدم و به برکت علم به وضع، ظهور محقق است و همین، موضوع عمل عقلاء است.
اما شیخ انصاری می‌گوید باید بالفعل ظهور داشته باشد و این وقتی است که یقین باشد که قرینه نیاورده یا أصالة عدم قرینه جاری شود تا ظهور فعلی منعقد شود.
درس خارج اصول. جلسه 9. تاریخ 12 مهر ماه 1402

[مسعود عطار منش]

لفظ ظهور که موضوعیت ندارد. مهم اینه که بر مراد جدی متکلم حجت داشته باشیم، ظهور هم بما انه احد من طرق احراز مراد چدی متکلم حجیت پیدا میکند.
پس موضوع اصلی حجیت مراد جدیه و پر واضح است ظهور بما هو کاشف عن المراد الجدی متوقف به عدم قرینه است.

[خیشه]

این که مصادره به مطلوب شد. خب مرحوم آخوند میفرماید این طور نیست. شما منبهاتی مطرح بفرمایید تا استفاده کنیم

[مسعود عطار منش]

کجاش مصادره هست!
عرض بنده اینه که ظهور بما نه کاشف عن المراد جدی حجت است لذا اگر ظهوری داشته باشیم که می دانیم مطابق مراد جدی نیست حجیت ندارد.
این مطلب اختلافی نیست و خود مرحوم آخوند هم باید قبول داشته باشد.
عرض من اینه که وقتی این مطلب مسلم و مورد قبول همگان هست دیگه نباید ظهور خشک و خالی رو موضوع قرار بدیم بلکه باید ظهور بما انه کاشف را موضوع قرار دهیم.
اینزمصادره نیست بلکه استفاده از یک مطلب مسلم و بدیهی برای روشن کردن یه مطلب غیر بدیهی است.

[خیشه]

بنده یک بار خلاصه مطلب را بگوییم شاید نکته ای مورد غفلت واقع شده است: ما یک جمله داریم و نمیدانیم ظهور در معنای حقیقی دارد یعنی متکلم اراده جدی به معنای حقیقی دارد یا مجازی. در موارد شک مرحوم آخوند میفرماید همین که مثلا رایت اسدا را شنیدید کفایت میکند برای این که کشف از مراد جدی بکند. مرحوم شیخ میگوید نه باید اصل عدم قرینه هم جاری بشود یعنی دلالت تصدیقه ثانیه.
شما میفرمایید ظهور با قید کشف از مراد جدی حجیت دارد. بنده هم همین را میگویم ولی بحث در تطبیق این کبری است. مرحوم اخوند میفرماید این کبری در محل بحث که شک داریم نیازی به اجرای اصل عدم قرینه ندارد و ما را به مراد جدی میرساند. مرحوم شیخ میفرماید یا باید علم به مراد داشته باشیم یا اصل عدم قرینه را بتوانیم جاری کنیم.
البته این بحث ثمره هم دارد که استاد در درس انها را مطرح کرد.

[مسعود عطار منش]

خب اگر قبول دارید ظهور به قید کاشفیت از مراد جدی حجت است این قیدش را باید با علم یا اصل احراز کنید. خیلی روشنه این قید فقط در صورت نبود قرینه فراهم است.

[خیشه]

درست میفرمایید جناب اقای عطار منش. استاد هم همین را مطرح میکند و همه این را قبول دارند ولی بحث در جایی است که شک داریم قرینه وجود دارد یا نه. ایا در این جا هم باید اصل عدم قرینه جاری بشود یا نیازی نیست به بیان مرحوم آخوند.

[مسعود عطار منش]

بود و نبود شک مربوط به مرحله اثباته و شک در مرحله اثبات کوضوع ثبوتی رو تغییر نمیده.
چنانکه گذشت موضوع ثبوتی حجیت عبارتست از ظهور بکا انه کاشف عن المراد الجدی و این موضوع ثبوتی محتاج عدم قرینه است و شک در قرینه لاجرم به معنای عدم احراز موضوع ثبوتیه دیگه.

[105767]

بر فرض قبول کنیم که موضوع حجیت دلالت تصوری باشد که استاد فرمودند باز ممکن است بگوییم نیازمند اصل عدم قرینه هستیم.

عمده در این بحث جایی است که شاید قرینه متصله بوده و به ما نرسیده و در روایات ما مشکل بیشتر این مورد است.
قائلین به اصل عدم قرینه مثل شیخ اعظم رضوان‌الله تعالی علیه می فرمایند چون موضوع حجیت مراد تفهیمی است و به صرف شنیدن رایت اسدا نمیتوان احراز کرد که قصد تفهیم رویت حیوان مفترس را داشت، پس باید اول گفت اصل عدم قرینه بر اراده رجل شجاع است تا بتوان گفت پس قصد تفهیم همان رویت حیوان مفترس را دارد.

در مقابل فرمودند عرف نمی گوید قصد تفهیم این مطلب را داشت و یا تو قصد تفهیم این مطلب را داشتی و...، آنچه مهم است این است که که چه گفت یا چه گفتی است و چه گفته است متوقف بر احراز عدم قرینه نیست.

حقیر عرضم این است که شاید همین که چه گفته است هم متوقف بر اصل عدم قرینه باشد، به صرف وصول همین مقدار (رایت اسدا) که نمی توان گفت رویت حیوان مفترس را گفت، شاید یرمی هم گفته باشد و لذا گفته رجل شجاع را دیدم. لذا برای انتساب رویت شیر درنده به قائل باز هم نیازمند اصل عدم قرینه هستیم.
گفته شخص ولو به همان اندازه دلالت تصوری هم متوقف بر تمام شدن کلام است و للمتکلم ما دام متشاغلا بالکلام که قرینه بیاورد، و فرض ما احتمال قرینه متصله ضایعه است.

[خیشه]

چه عرض کنم.