تاثیر برخی از قرائن در استظهار از دلیل

[haqiqi.1410]

تاثیر برخی از قرائن در استظهار از دلیل

برخی از امور به جهت بیان شارع و یا به جهت سیره عقلا، از قرائن محفوف به کلام به شمار می‌رود، و در ظهور ادلّه موثّر است. مراد ما از تاثیر این قرائن در ظهور، اعم از ظهور در مرحله مراد استعمالی و ظهور در مرحله مراد جدّی است. به عنوان مثال در تعبیر «رجل شکّ بین الثلاث و الاربع»، از آن جهت که مرد، هیچ خصوصیّتی ندارد، عرف، از مرد الغاء خصوصیّت می‌کند؛ چرا که این حکم، مردانه نیست. یعنی آنطور نیست که اگر زن، بین ثلاث و اربع شکّ کند، حکم دیگری داشته باشد. این قرینه نشان می‌دهد که مراد از مرد، مطلق انسان است.

ولی به عنوان مثال اگر جهاد بر مرد واجب شد، نمی‌توان از مرد الغاء خصوصیّت نمود؛ چرا که جهاد، امری مردانه است. یا به عنوان مثال، در روایات ما، در مورد اذان‌گفتن مرد‌ان، تاکیداتی شده است که برای زنان این تاکیدات وجود ندارد. شارع، بین زن و مرد در حثّ بر اذان‌گفتن تفاوت نهاده است؛ لذا جناب آیت الله والد، در مورد روایاتی که دال بر جواز قطع صلات برای مردان، به سبب نسیان اذان است، فرموده‌اند که این روایات، مختصّ مردان است. ایشان از آن روایات، الغاء خصوصیّت نمی‌کنند؛ چرا که تاکیداتی که در روایات برای اذان‌گفتن مردان شده است، برای اذان‌گفتن زنان وجود ندارد. در مثال جهاد، سیره عقلا قرینه بر احتمال خصوصیّت و در مثال اذان، تاکیدات شریعت، مانع الغاء خصوصیّت است. حاصل آنکه جهات تشریع و اهداف تشریع و علل ذکر شده در ادلّه، در استظهار عرف از دلیل موثّر است.

درس خارج فقه استاد سید محمد جواد شبیری ۲۸ آبان ۱۴۰۲