آیا تطبیق یک قاعده بر یک موارد خاص مانع از اطلاق میشود؟

[خیشه]

به مناسبت یک بحثی مطرح شد که اگر امام یک قاعده ای را مثل قاعده تجاوز بر یک موارد خاصی تطبیق کند مثلا در اجزای اصلیه نماز جاری کند نه در مقدماتی مثل هوی به رکوع و سجود، آیا مانع از اطلاق قاعده کلما خرجت من شیئ و دخلت فی غیره میشود یا نه؟
مرحوم خویی میفرماید کلما خرجت من شیئ و دخلت فی غیره این قاعده را امام در روایات کثیره ای منطبق کرده بر اون جایی که ما خارج شدیم از محل اصلی و داخل شدیم در غیر اصلی. مثلا ما از محل تکبیره خارج شدیم رفتیم حمد میخوانیم شک کردیم تکبیره را گفتیم یا نه. حضرت منطبق کردند. در حال رکوع هستیم شک کردیم که قرائت خواندیم یا نه حضرت تطبیق کرده. در حال سجود هستیم شک کردیم رکوع کردیم یا نه حضرت تطبیق کرده. با تطبیقش بر این موارد اطلاقی برای این قاعده باقی نمیماند. خب این فرمایش این همان فرمایش شبیه فرمایش مرحوم آخوند است یک کم بهتر است ها! ولی شبیه همان فرمایش مرحوم آخوند است که قدر متیقن در مقام تخاطب مانع از اطلاق است. این فرمایش با مبانی مرحوم آقای خویی سازگاری ندارد. خودش در مشابه همین به نائینی رد کرده. نائینی گفته باید اجزاء مستقله باشد. شما اگر شک بکنید که الحمد لله رب العالمین را گفتی در حال اهدنا گفته است جاری نمیشود کلما خرجت جاری نمیشود چون تطبیق بر اجزای کل است. اقای خویی گفته خب تطبیق بر اجزای کل باشد اطلاق دارد مانع از اطلاقش نمیشود. شبیه همین ادعایی که اینجا کرده مرحوم نائینی در یک جهت دیگری کرده و ایشان منع کرده. گفته نه اقا. مجرد تطبیق مانع از اطلاق بر غیر اون موارد نمیشود. درست هم هست. حالا خصوصا که در سوال زراره همین طور سوال کرد به ذهنش نیامد همین گنده ها به ذهنش آمد. گفت شک کرد در تکبیره در حال حمد حضرت فرمود به شک اعتنا نکن. حالا در حال رکوع چطور. طبیعیش هم همین است همین گنده ها به ذهنش آمد. حضرت فرمود یا زراره یک قاعده بگویم این قدر تطویلش نکن. ممکن است ادامه میداد باز. شک کند در تشهد که سجده کرده یا نه. شک کند در سلام که تشهد. حضرت فرمود رهایش کن. کلما خرجت .... فشکک لیس بشک. این به حرفهای اقای خویی نمیخورد. منع اطلاق از این جهت درست نیست.
درس خارج فقه. جلسه 86. تاریخ 16/10/1402