اشکال به معممیت علت و حکمت

[مسعود عطار منش]

استاد شهیدی فرمودند که ما هم این مطلب را قبول داریم اما یک شبهه‌ای هم داریم می گوییم در صورتی که احتمال مانعیتی ندهیم، ‌این‌که می‌‌گویند ‌حکمت مانند علت معمم است معنایش اینست که فقط می‌‌شود وجود مقتضی را اثبات کرد اما نمی‌شود مانع بالفعل را با آن نفی کرد‌.
مثلا پدری به فرزندش می‌‌گوید پسر! در ظهر تابستان در کوچه بازی نکن، می‌‌ترسم سردرد بگیری، فردا ‌مادرش می‌‌گوید برو نان بگیر ظهر است نان نداریم! نمی‌رود. به پدر می‌‌گوید شما یک جمله‌ای به من گفتید که اگر حکمت هم باشد طبق نظر این دو عالم بزرگوار معمم است، من اگر بروم بیرون نان بگیرم می‌‌ترسم سردرد بگیرم. آیا این حرف فرزند قابل قبول است؟ می‌‌گویند خوف سردرد برای منع از بازی کردن در هوای گرم مقتضی است اما یک مقتضی اقوایی هست برای خرید نان.

حرف استاد شهیدی متین است و لکن طبق مبنای حضرت آیت الله شبیری شاید این اشکال دفع شود چون ایشان قاعدۀ مقتضی و مانع را فی الجمله می پذیرند فلذا بعد از احراز مقتضی نیاز به احراز عدم المانع ندارند البته تقریب ایشان در خصوص قاعدۀ الحکمه تعمم را نمی دانم .