در باب حقیقت واجب مشروط

[محمود رفاهی فرد]

استاد در واجب مشروط پذیرفتند که اراده، همان حین تصدی خطاب هست و فرمایش شیخ انصاری را وجیه دانستند. مثلا وقتی مولی می گوید ان جاء زید فاکرمه، همین الان که این را گفته، "اکرام زید علی تقدیر مجیئه" را از عبدش می خواهد. این بیان، جریان برائت در فرض شک در مجیء زید را مشکل می کند و استاد با ادعای این که از نظر عرف، حین مجیء زید، اراده ای به اکرام او حاصل می شود مشکل را حل کردند...نکته ی جالب توجهی که مطرح کردند و نیاز به تامل دارد، تنظیر محل بحث با رضایت مشروط مالک  است. مثلا اگر مالک خانه ای بگوید اگر زید آمد من راضی ام که داخل خانه ام شوید، کدام یک از تعابیر زیر درست است؟:
1- مالک همین الان به "داخل شدن در خانه اش در فرضی که زید بیاید" راضی است.
2- مالک الان راضی نیست داخل خانه اش شویم، اما وقتی زید بیاید، راضی است داخل خانه اش شویم.
 استاد، تعبیر اول را دقیق می دانند و تعبیر دوم را عرفی می دانند. شاهدش این که چه بسا هنگام آمدن زید، اصلا مالک التفاتی ندارد تا رضایتی در قلبش ایجاد شود. (جالب این که وقتی زید آمد تعبیر می کنیم الان دیگه مالک راضی "است" ما داخل شویم و نمی گوییم الان مالک راضی "شد" که داخل خانه اش شویم)
ولی انصافا تعبیر دوم رو بگیم صرفا عرفیه و عقلا اشتباه است دشوار است
(به این هم باید توجه کرد که رضایت را گاهی جزاء قرار می دهیم و گاهی بر سر جمله ی شرطیه می آوریم:
اگر زید بیایم من راضی ام داخل خانه شوید/ من راضی ام که اگر زید آمد داخل خانه شوید
چنانکه در طلب هم همین طور است:
اگر زید آمد، ازت می خواهم که اکرامش کنی/ از تو می خواهم که اگر زید آمد اکرامش کنی)