تمسک به اصل برائت برای اثبات آثار شرعی موضوع

[Payam_Khajei]

شهید صدر در بحثی ذیل بحث از موافقت التزامیه فرموده اند:

اصل برائت اصل موضوعی نیست یعنی اگر عدم الوجوب اثر شرعی داشت آن اثر شرعی بار نمی‌شود فقط می‌‌گوید لازم نیست نسبت به این وجوب محتمل، احتیاط بکنید، ولی استصحاب عدم وجوب اصل موضوعی است اصل محرز است، اگر عدم وجوب اثر شرعی داشت آن را هم بار می‌‌کنیم.

استاد شهیدی در اشکال به این کلام فرمودند:

اصل برائت از وجوب مثلا اگر بخواهد آن اثر شرعی، حکم الزامی باشد، بله، او را نمی‌تواند اثبات کند. اذا لم یجب الوضوء وجب التیمم، برائت از وجوب وضوء نمی‌تواند تنجیز کند وجوب تیمم را چون فلز اصل برائت تنجیز نیست. اما اگر اثر شرعی عدم وجوب، ترخیصی باشد یعنی برائت جاری می‌‌کنیم از وجوب این فعل و می‌‌خواهیم اثر وجوب را که وجوب الالتزام است نسبت به او ما مؤمّن قرار بدهیم، چه اشکالی دارد؟ رفع عن امتی ما لایعلمون می‌‌گوید این حکم مشکوک هیچ ثقلی برای شما ندارد، چه خودش مستقیم چه به لحاظ اثرش. چه اشکالی دارد رفع عن امتی ما لایعلمون جاری بشود از وجوب این فعل، هم مرخص در ترک این فعل باشد و هم همین برائت از وجوب بگوید این وجوب چون برای شما ثقل‌آور نیست پس با همین اصل برائت، نسبت به آن اثر شرعی الزامی‌اش، مؤمّن برایت قرار می‌‌دهیم.

پس فرق است بین اینکه اذا لم یجب الوضوء وجب التیمم که برائت از وجوب وضوء اثبات وجوب تیمم نمی‌کند، و بین این‌که بگوید اذا لم یجب اداء الدین جاز السفر، برائت از وجوب اداء دین چون معنایش این است که اذا وجب اداء الدین حرم السفر، برائت از وجوب اداء دین می‌‌گوید این وجوب مشکوک ثقلی برای شما ندارد، نه مستقیم نه با واسطه اثرش.

اصل برائت، برائت از وجوب وضوء بخواهد جاری کنی برای اثبات وجوب تیمم، می‌‌گوید من برای نفی ثقل آمدم، من برای رفع کلفت آمدم نه برای ایجاد کلفت. اما اگر مثل مانحن‌فیه، اذا وجب اداء‌ الدین حرم السفر، برائت از وجوب اداء دین با یک تیر دو نشان می‌‌زند می‌‌گوید این وجوب اداء دین مشکوک هیچ ثقلی بر شما ندارد، نه مستقیم که مجبور بشوی بروی اداء دین کنی نه با واسطه که مجبور بشوی سفر نروی.

اما در استصحاب عدم وجوب وضوء نگاه نمی‌کند اثر چیست، وجب التیمم است یا چیز دیگر، می‌‌گوید او را اثبات می‌‌کنیم.

* درس خارج اصول 12 مهرماه 1402