تمسک به عموم تعلیل آیه نبأ برای اثبات حجیت شهرت فتوائیه

[Payam_Khajei]

بعضی برای اثبات حجیت شهرت به عموم تعلیل آیه‌ی «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِنْ جاءَكُمْ فاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا أَنْ تُصيبُوا قَوْماً بِجَهالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلى‏ ما فَعَلْتُمْ نادِمينَ»   تمسک کردند. زیرا مراد از «جهالت» سفاهت است و از این تعبیر فهمیده می‌شود که در مورد امارات هر کجا عمل به آن اماره مصداق سفاهت نباشد عمل به آن جایز است و عمل به شهرت، مصداق عمل به سفاهت نیست لذا عمل به آن جایز است.

این بیان نیز تمام نیست و دلالت بر حجیت شهرت ندارد زیرا اولا: جهالت به معنای غیر علم است نه به معنای سفاهت زیرا ظاهر جهل در مقابل علم است نه در مقابل عقل و اینکه مرحوم کلینی در کافی کتاب العقل و الجهل نوشته است سبب نشود که ظهور جهل در سفاهت باشد.

ثانیا: بر فرض که مراد از جهالت سفاهت باشد ولی شهرتی که حجیت آن در رتبه سابق احراز نشده است عمل به آن عمل به سفاهة است و در صورتی عمل به آن عمل عن سفاهةٍ نیست که در رتبه سابق لااقل حجیت عقلائیه آن احراز شود در حالی که هنوز حجیت آن احراز نشده است.

ثالثا: معنای «لاتأکل النار لانه حامض»، «کُل ما لیس بحامض» نیست. زیرا ولو به سبب تعمیم علت از آن استفاده می‌شود که اکل چیزهای ترش دیگر غیر از انار نیز جایز نیست ولی از آن جواز اکل هر چیزی که ترش نیست فهمیده نمی‌شود. در این جا نیز معنای «لاتعمل بخبر الثقة لانه عمل بسفاهة» «کل ما لم یکن عملا بسفاهة فارتکبه» نیست بلکه فقط نهی در این خطاب شامل عملی که به سفاهت نیست نمی‌شود همانطور که در مثال اکل رمان، نهی شامل چیزی که ترش نیست، نمی‌شود ولی ممکن است اکل طعام شیرین در یک دلیل دیگری فی الجمله متعلق نهی باشد.

بنابراین تعلیل ولو معمم است ولی معنای آن این نیست که در مواردی که این تعلیل نباشد حکم مخالف این خطاب برای آن ثابت می‌شود.

¨    خارج اصول - 02/12/1402