فرق بین متعلق و موضوع از منظر مرحوم نائینی و مرحوم خویی

[سید محسن حائری]

درست است که دلوک شمس فی حد نفسه غیر مقدور است، اما تقید صلاة به زمان دلوک شمس مقدور است. یعنی می‌توان صلاة را در زمان دلوک شمس آورد، و نیاورد. همین مقدار قدرت کافیست تا دلوک شمس را قید متعلق هم بتوان گرفت، کما این که بالفعل خواندن نماز بین زوال تا غروب، نه فقط موضوع است، بلکه جزء متعلق نیز می‌باشد و نمازی که بعد از وقت خوانده شود، امتثال نمی‌باشد (بلکه صرفا امتثال وجوب قضاء می‌باشد که وجوبش غیر از وجوب اصل نماز است).
مثال‌های متعدد دیگری مثل روزه (از صبح تا شب) زکات فطره (در روز عید فطر) و ... هم وجود دارد که قیدشان فی حد نفسه زمانی هستند و غیر قابل تحصیل، اما به هر حال قید متعلق هستند و کسی در آن‌ها اختلاف ندارد.
البته مناقشه‌ی حقیر در مثال است. اگر نه روشن است که امری که حتی تقید به آن نیز مقدور نباشد، طبعا نمی‌تواند جزء متعلق باشد.