به نظر می رسد مطالب کاربر محترم 83068 ، به نقل از استاد گرامی، اثبات مدعای یاد شده را به دنبال نداشته باشد.
در واقع، تنها گزاره شماره ز به مدعا مرتبط است که آن هم تکرار همان مدعاست و نکته ای جدید را بیان نمی کند. سخن کاربر محترم rayhan ، در تشخیص اصلی ترین مقدمه، سخن درستی است.
با این حال در ادامه، نکاتی را می توان ملاحظه داشت:
اصل سخن ایشان که فرموده : «بعدها که نسخ کتب از بین رفت و مجموع روایات در مجامع روایی جمع شد این روش منسوخ شد و علما ناچار به بررسی تک تک افراد روی آوردند.» در واقع، اشاره به مهم ترین تحلیلی است که از تغییر رویکرد متأخران، صورت گرفته که خلاصه آن، همان «نابودی منابع دست اول و از میان رفتن قرائن» است.
این تحلیل نخستین بار از سوی صاحب معالم در کتاب منتقی الجمان مطرح شد.
وی پس از نقل سخن سید مرتضی ـ مبنی بر قطعی دانستن روایات موجود در کتب اصحاب به دلیل وجود قرائن علم آور ـ :
«وقال المرتضى - رضي الله عنه - في جواب المسائل التبانيات المتعلقة بأخبار الآحاد : إن أكثر أخبارنا المروية في كتبنا معلومة مقطوع على صحتها ، إما بالتواتر من طريق الإشاعة والإذاعة ، أو بأمارة وعلامة دلت على صحتها ، وصدق رواتها ، فهي موجبة للعلم ، مقتضية للقطع ، وإن وجدناها مودعة في الكتب بسند مخصوص معين من طريق الآحاد .»
به انسداد باب علم به این قرائن و امارات در زمان متأخر اشاره کرده است:
«وغير خاف أنه لم يبق لنا سبيل إلى الاطلاع على الجهات التي عرفوا منها ما ذكروا حيث حظوا بالعين وأصبح حظنا الأثر ، وفازوا بالعيان ، وعوضنا عنه بالخبر ، فلا جرم انسد عنا باب الاعتماد على ما كانت لهم أبوابه مشرعة ، وضاقت علينا مذاهب كانت المسالك لهم فيها متسعة ، ولو لم يكن إلا انقطاع طريق الرواية عنا من غير جهة الإجازة التي هي أدنى مراتبها لكفى به سببا لإباء الدراية على طالبها .»
پس از صاحب معالم، نخستین کسی که به طور جدی این تحلیل را پردازش کرد شیخ بهائی در مشرق الشمسین است. وی می گوید:
«تبيين الذي بعث المتأخرين نور الله مراقدهم على العدول عن متعارف القدماء ووضع ذلك الاصطلاح الجديد هو أنه:
لما طالت المدة بينهم وبين الصدر السالف وآل الحال إلى اندراس بعض كتب الأصول المعتمدة لتسلط حكام الجور والضلال والخوف من إظهارها وانتساخها، وانضم إلى ذلك اجتماع ما وصل إليهم من كتب الأصول في الأصول المشهورة في هذا الزمان، فالتبست الأحاديث المأخوذة من الأصول المعتمدة بالمأخوذة من غير المعتمدة واشتبهت المتكررة في كتب الأصول بغير المتكررة وخفى عليهم قدس الله أرواحهم كثير من تلك الأمور التي كانت سبب وقوع القدماء بكثير من الأحاديث ولم يمكنهم الجري على أثرهم في تمييز ما يعتمد عليه مما لا يركن إليه فاحتاجوا إلى قانون تتميز به الأحاديث المعتبرة عن غيرها والموثوق بها عما سواها فقرروا لنا شكر الله سعيهم ذلك الاصطلاح الجديد وقربوا إلينا البعيد ووصفوا الأحاديث الموردة في كتبهم الاستدلالية بما اقتضاه ذلك الاصطلاح من الصحة و الحسن والتوثيق وأول من سلك هذا الطريق من علمائنا المتأخرين شيخنا العلامة جمال الحق والدين الحسن بن المطهر الحلي قدس الله روحه »
بررسی دقیق این تحلیل، مجالی فراخ تر می طلبد، اما می توان به برخی از اشکالات این تحلیل، چنین اشاره کرد:
1. شواهد نشان می دهد که بسیاری از منابع اصلی و کهن تا زمان سید علی بن طاووس وجود داشته است. (بر پایه فهرست کتابخانه وی)
پس چگونه ممکن است که در زمانی اندک (مثلا از زمان ایشان تا زمان علامه حلی بنیانگزار اصلی رویکرد متأخران) به یک باره این منابع از دسترسی خارج شده و نابود شده باشد؟
2. آیا دست کم بخش هایی از قرائن و شواهدی که قدما بدان تمسک می کردند در زمان علامه حلی وجود نداشته و بر اساس همان مقدار نمی شد که بدان تمسک کرد؟ گر چه بسترهای تغییر رویکرد در زمان شیخ طوسی نیز به چشم می خورد اما هرگز نمی توان هیچ دانشمندی را یافت که پیش از سید احمد بن طاووس و علامه حلی رویکرد رجالی صرف داشته باشد. پس چرا تغییر رویکرد در زمان علامه حلی بدین صورت ناگهانی رخ داده است؟
در این مقوله، نکات بسیاری وجود دارد که با توجه به اهمیت موضوع می توان به تدریج بدان پرداخت.
در واقع، تنها گزاره شماره ز به مدعا مرتبط است که آن هم تکرار همان مدعاست و نکته ای جدید را بیان نمی کند. سخن کاربر محترم rayhan ، در تشخیص اصلی ترین مقدمه، سخن درستی است.
با این حال در ادامه، نکاتی را می توان ملاحظه داشت:
اصل سخن ایشان که فرموده : «بعدها که نسخ کتب از بین رفت و مجموع روایات در مجامع روایی جمع شد این روش منسوخ شد و علما ناچار به بررسی تک تک افراد روی آوردند.» در واقع، اشاره به مهم ترین تحلیلی است که از تغییر رویکرد متأخران، صورت گرفته که خلاصه آن، همان «نابودی منابع دست اول و از میان رفتن قرائن» است.
این تحلیل نخستین بار از سوی صاحب معالم در کتاب منتقی الجمان مطرح شد.
وی پس از نقل سخن سید مرتضی ـ مبنی بر قطعی دانستن روایات موجود در کتب اصحاب به دلیل وجود قرائن علم آور ـ :
«وقال المرتضى - رضي الله عنه - في جواب المسائل التبانيات المتعلقة بأخبار الآحاد : إن أكثر أخبارنا المروية في كتبنا معلومة مقطوع على صحتها ، إما بالتواتر من طريق الإشاعة والإذاعة ، أو بأمارة وعلامة دلت على صحتها ، وصدق رواتها ، فهي موجبة للعلم ، مقتضية للقطع ، وإن وجدناها مودعة في الكتب بسند مخصوص معين من طريق الآحاد .»
به انسداد باب علم به این قرائن و امارات در زمان متأخر اشاره کرده است:
«وغير خاف أنه لم يبق لنا سبيل إلى الاطلاع على الجهات التي عرفوا منها ما ذكروا حيث حظوا بالعين وأصبح حظنا الأثر ، وفازوا بالعيان ، وعوضنا عنه بالخبر ، فلا جرم انسد عنا باب الاعتماد على ما كانت لهم أبوابه مشرعة ، وضاقت علينا مذاهب كانت المسالك لهم فيها متسعة ، ولو لم يكن إلا انقطاع طريق الرواية عنا من غير جهة الإجازة التي هي أدنى مراتبها لكفى به سببا لإباء الدراية على طالبها .»
پس از صاحب معالم، نخستین کسی که به طور جدی این تحلیل را پردازش کرد شیخ بهائی در مشرق الشمسین است. وی می گوید:
«تبيين الذي بعث المتأخرين نور الله مراقدهم على العدول عن متعارف القدماء ووضع ذلك الاصطلاح الجديد هو أنه:
لما طالت المدة بينهم وبين الصدر السالف وآل الحال إلى اندراس بعض كتب الأصول المعتمدة لتسلط حكام الجور والضلال والخوف من إظهارها وانتساخها، وانضم إلى ذلك اجتماع ما وصل إليهم من كتب الأصول في الأصول المشهورة في هذا الزمان، فالتبست الأحاديث المأخوذة من الأصول المعتمدة بالمأخوذة من غير المعتمدة واشتبهت المتكررة في كتب الأصول بغير المتكررة وخفى عليهم قدس الله أرواحهم كثير من تلك الأمور التي كانت سبب وقوع القدماء بكثير من الأحاديث ولم يمكنهم الجري على أثرهم في تمييز ما يعتمد عليه مما لا يركن إليه فاحتاجوا إلى قانون تتميز به الأحاديث المعتبرة عن غيرها والموثوق بها عما سواها فقرروا لنا شكر الله سعيهم ذلك الاصطلاح الجديد وقربوا إلينا البعيد ووصفوا الأحاديث الموردة في كتبهم الاستدلالية بما اقتضاه ذلك الاصطلاح من الصحة و الحسن والتوثيق وأول من سلك هذا الطريق من علمائنا المتأخرين شيخنا العلامة جمال الحق والدين الحسن بن المطهر الحلي قدس الله روحه »
بررسی دقیق این تحلیل، مجالی فراخ تر می طلبد، اما می توان به برخی از اشکالات این تحلیل، چنین اشاره کرد:
1. شواهد نشان می دهد که بسیاری از منابع اصلی و کهن تا زمان سید علی بن طاووس وجود داشته است. (بر پایه فهرست کتابخانه وی)
پس چگونه ممکن است که در زمانی اندک (مثلا از زمان ایشان تا زمان علامه حلی بنیانگزار اصلی رویکرد متأخران) به یک باره این منابع از دسترسی خارج شده و نابود شده باشد؟
2. آیا دست کم بخش هایی از قرائن و شواهدی که قدما بدان تمسک می کردند در زمان علامه حلی وجود نداشته و بر اساس همان مقدار نمی شد که بدان تمسک کرد؟ گر چه بسترهای تغییر رویکرد در زمان شیخ طوسی نیز به چشم می خورد اما هرگز نمی توان هیچ دانشمندی را یافت که پیش از سید احمد بن طاووس و علامه حلی رویکرد رجالی صرف داشته باشد. پس چرا تغییر رویکرد در زمان علامه حلی بدین صورت ناگهانی رخ داده است؟
در این مقوله، نکات بسیاری وجود دارد که با توجه به اهمیت موضوع می توان به تدریج بدان پرداخت.
