کتاب جامع احادیث شیعه

[مسعود عطار منش]

با وجود اینکه جامع الاحادیث کتاب خوبی است و جمع آوری گسترده تری از وسائل دارد، اما خوش سلیقه نیست و همین باعث شده جایگاه خودش را پیدا نکند. به عنوان نمونه، جایگاه بحث علائم ایمان و کفر و فرق مؤمن و مسلم در جامع الاحادیث معلوم نیست. این روایات در وسائل در جلد اول در مقدمات العباده به اعتبار اشتراط اسلام در صحت عبادات، مطرح شده است که بهترین جا، همین جاست. باب نجاسات نیز می تواند جای خوبی برای طرح این روایات باشد. یا بحث حصر و صدّ جایگاه درستی در جامع الاحادیث ندارد. حصر و صدّ گاهی به تناسب وجوب اتمام حج، ذیل بحث وجوب حجّ مطرح می شود که اگر کسی نتوانست با شروع، حج را تکمیل کند، چه وظیفه ای دارد؟ در حالی که این باب در جامع احادیث ذیل ابواب وجوه حج آمده است در حالی که عدم اتمام حج، از وجوه حج نیست و قسیم قران و تمتّع محسوب نمی شود. بر خلاف وسائل، که بر طبق شرایع تنظیم شده است که شرایع به عنوان ترتیب کلاسیک فقه شیعه است. حتی عوالی اللئالی روایات را بر طبق محقق حلی ترتیب داده است. محور اصلی کتب اصلی شیعه مثل مسالک، مدارک، جواهر و مانند آن شرایع است و محور اصلی کتب دیگری مانند ریاض، مختصر شرایع است. همین محوریت شرایع و مختصر نافع محقق حلی باعث می شود که این ترتیب برای افراد مأنوس باشد. ترتیب اصلی ابواب فقهی برگرفته از کتب ثلاثین حسین بن سعید است که اولین نظم منطقی که برای کتب فقهی ایجاد شده، از همین کتب ثلاثین حسین بن سعید است و این باب بندی در کتاب نهایه شیخ طوسی اثر گذار بوده است و سپس در شرایع نیز ادامه داده شده است. کتب حسین بن سعید بسیار مهم بوده و بسیاری از مواقع، کتب را اینگونه تعریف می کردند که «له کتب مثل کتب حسین بن سعید» ساختار اصلی فقه شیعه بر طبق کتب حسین بن سعید بوده و سایر کتب را تحت الشعاع خود قرار داده است.
هر چند جامع احادیث استقصای جامعی دارد و زحمات زیادی برای آن کشیده شده اما بی سلیقگی موجود در آن باعث شده جایگاه خودش را پیدا نکند. استقبال نشدن از جامع احادیث امری طبیعی است و افراد حق دارند به وسائل رجوع کنند. هر چند محور بنده به تبع آیت الله والد، جامع احادیث است. باید دقت داشت: جا افتادن کتاب دستوری نیست و خود کتاب باید پتانسیل آن را داشته باشد چنانچه وسائل بر خلاف جامع احادیث شیعه، این پتانسیل را داراست. مثل مباحث مرحوم آقای خویی که به خاطر خوش سلیقگی که ایشان در طرح مباحث داشتند، بر جامعه علمی تحمیل شده است.
درس خارج فقه جلسه 49 مورخ 24.9.1400

[شهبازی]

با وجود اینکه جامع الاحادیث کتاب خوبی است و جمع آوری گسترده تری از وسائل دارد، اما خوش سلیقه نیست و همین باعث شده جایگاه خودش را پیدا نکند. به عنوان نمونه، جایگاه بحث علائم ایمان و کفر و فرق مؤمن و مسلم در جامع الاحادیث معلوم نیست. این روایات در وسائل در جلد اول در مقدمات العباده به اعتبار اشتراط اسلام در صحت عبادات، مطرح شده است که بهترین جا، همین جاست. باب نجاسات نیز می تواند جای خوبی برای طرح این روایات باشد. یا بحث حصر و صدّ جایگاه درستی در جامع الاحادیث ندارد. حصر و صدّ گاهی به تناسب وجوب اتمام حج، ذیل بحث وجوب حجّ مطرح می شود که اگر کسی نتوانست با شروع، حج را تکمیل کند، چه وظیفه ای دارد؟ در حالی که این باب در جامع احادیث ذیل ابواب وجوه حج آمده است در حالی که عدم اتمام حج، از وجوه حج نیست و قسیم قران و تمتّع محسوب نمی شود. بر خلاف وسائل، که بر طبق شرایع تنظیم شده است که شرایع به عنوان ترتیب کلاسیک فقه شیعه است. حتی عوالی اللئالی روایات را بر طبق محقق حلی ترتیب داده است. محور اصلی کتب اصلی شیعه مثل مسالک، مدارک، جواهر و مانند آن شرایع است و محور اصلی کتب دیگری مانند ریاض، مختصر شرایع است. همین محوریت شرایع و مختصر نافع محقق حلی باعث می شود که این ترتیب برای افراد مأنوس باشد. ترتیب اصلی ابواب فقهی برگرفته از کتب ثلاثین حسین بن سعید است که اولین نظم منطقی که برای کتب فقهی ایجاد شده، از همین کتب ثلاثین حسین بن سعید است و این باب بندی در کتاب نهایه شیخ طوسی اثر گذار بوده است و سپس در شرایع نیز ادامه داده شده است. کتب حسین بن سعید بسیار مهم بوده و بسیاری از مواقع، کتب را اینگونه تعریف می کردند که «له کتب مثل کتب حسین بن سعید» ساختار اصلی فقه شیعه بر طبق کتب حسین بن سعید بوده و سایر کتب را تحت الشعاع خود قرار داده است.
هر چند جامع احادیث استقصای جامعی دارد  و زحمات زیادی برای آن کشیده شده اما بی سلیقگی موجود در آن باعث شده جایگاه خودش را پیدا نکند. استقبال نشدن از جامع احادیث امری طبیعی است و افراد حق دارند به وسائل رجوع کنند. هر چند محور بنده به تبع آیت الله والد، جامع احادیث است. باید دقت داشت: جا افتادن کتاب دستوری نیست و خود کتاب باید پتانسیل آن را داشته باشد چنانچه وسائل بر خلاف جامع احادیث شیعه، این پتانسیل را داراست. مثل مباحث مرحوم آقای خویی که به خاطر خوش سلیقگی که ایشان در طرح مباحث داشتند، بر جامعه علمی تحمیل شده است.
درس خارج فقه جلسه 49 مورخ 24.9.1400

مطالب آقای خویی واقعا تحمیل شده؟ این تعبیر ایشون واقعا با عنایت صادر شده؟ البته من واقعا سوال دارم و میخوام نظر ایشون رو بدونم که آیا اصلا به مطالب آقای خویی عنایت ندارند و اونه رو خیلی غیر عرفی یا دور از واقع میدونند؟

[مسعود عطار منش]

استاد فرمودند در اثز خوش سلیقگی تحمیل شده و بنده اینطور فهمیدم که مقصودشون تحمیل به معنای بد نیست مثل اینکه بگی فلان رمان اینقدر زیبا نوشته شده که آدم رو مجبور میکنه تا آخرشو بخونه.
این ظاهرا در مقام تعریف از ایشونه نه نقد.
استاد در کلاس درس هم به مطالب آقای خویی و دیگر بزرگان عنایت دارند و تا حالا نشنیدم بفرمایند ایشان صلاحیت نداشتند تا این حد مقبول واقع شوند.