واجب تخییری داخل در بحث اجتماع امر و نهی است( اشکال به کلام محقق خویی)

[علی آمنی]

محقق خویی به مرحوم اخوند اشکال می کنند که چون تصویر نهی تخییری فقط در فرض نهی از مجموع است، تعارضی با واجب تخییری که نهی از جامع است ندارد، بنابراین مساله اجتماع امر و نهی در واجبات و محرمات تخییری مطرح نمی شود.
 اشکال استاد به مرحوم خویی:
مرحوم محقق اصفهانی فرماشی دارند که به نظر ما درست است. آقای خوئی در اشکالی که به مرحوم آخوند گرفت، می گوید: در واجب تخییری، مصلحت در جامع و در حرمت تخییری، مفسده در مجموع است.
ما در بحث واجب تخییری گفتیم که دو نوع واجب تخییری داریم: 1-مصلحت در جامع است و ما بین افراد آن جامع مخیر هستیم که این تخییر عقلی است مثلا اشتر قلما که مصلحت در جامع قلم است و فرقی ندارد که شما خودکار قرمز یا خودکار آبی بخرید.
2-یکی هم آن است که ألف یک ملاک دارد و ب ملاک دیگری را دارد اما شارع می داند که اگر ملاک اول را تحصیل کنی، ملاک دوم یا قابل تحصیل نیست یا فایده ای ندارد. ما این را هم واجب تخییری دانستیم که تخییر شرعی است.
اگر واجب تخییری تصویر دوم باشد و شما وجوب تخییری و حرمت تخییری را امتثال کنید، دوباره همان تضاد مبادی و منتهی و فعلیت در آنها پدید می آید. یعنی آقای خویی در اشکالی که به آخوند کرد و در تصویری که در واجب تخییری می کرد، مصلحت در وجوب تخییری را در جامع می گذاشته که یک سری از واجب های تخییری اینگونه اند. اما ما نمی پذیریم که همه واجب های تخییری این گونه باشد؛ چون واجب های تخییری دو گونه اند.
حالا می گوییم اگر حرمت تخییری بیاید، می گوید مجموع اینها مفسده دارد اما وجوب تخییری می گوید هر کدام اینها مصلحت دارد. البته طبیعتا مجموع آنها چند مصلحت دارد اما من بقیه را به خاطر تسهیل بر شما ملزم نمی کنم. بین این که مجموع اینها مفسده داشته باشد با این که و لو یکی از اینها واجب است اما انجام سایر افراد هم منعی نداشته باشد، تضاد به لحاظ مبادی برقرار می شود.
 محاضرات ج4 ص188، نهایه الدرایه ج1 ص 513.
(درس خارج اصول جلسه 83، 1401/11/23)