نقد و بررسی نوع نگاه مرحوم مجلسی اول به احادیث

[مسعود عطار منش]

مرحوم مجلسی اول در روضه المتقین ذیل روایت "کل ماء طاهر..." مطالبی را متذکر شده اند که گویای نوع نگاه ایشان به نحوه نقل و انتقال حدیث است. ایشان معتقدند روایات موجود، برگرفته از اصل هایی است که توسط راویان متصل به معصوم نگاشته می شده و همینطور کتاب به کتاب منتقل می شده تا به دست ما رسیده است و این نوع نگاه باعث شده ایشان اخباری مسلک شود و مرسلات فقیه را حجت بداند و مثلا چنانچه در کافی سندی ذکر شده باشد که ضعیف است ایشان با یک نحوه تعویض سند آن را تصحیح کند. ایشان معتقدند جوامع حدیثی متاخر توسط اشخاصی همچون صدوق و کلینی و با ‌اصول اولیه مقابله و تصحیح می شده لذا مثلا اگر در فقیه روایت مرسلی از یکی از منابع متاخر اخذ شده باشد ارسال سند مشکل ساز نمی شود چون مرحوم صدوق روایات این منبع متاخر را با اصول اولیه سنجیده و صدقش را احراز نموده است.
اما نه تنها شاهدی بر درست بودن ذهنیت ایشان، وجود ندارد بلکه شواهدی بر نادرست بودنش وجود دارد.
به طور کلی نمی توان پذیرفت روایات ما، از اصل های نگارش یافته توسط روات متصل به معصومین اخذ می شده و کتاب به کتاب منتقل می شده تا به دست ما رسیده. چون شاهدی بر صدق این مدعا وجود ندارد بلکه در برخی موارد همچون طبقه اول اصحاب اجماع یا برخی اشخاص همچون ابن ابی عمیر قرینه وجود دارد که دابشان بر این نبوده که حتما کتابی داشته باشند و از روی کتاب نقل کنند. بله چنانچه در مورد یک روایت طریق متکرر به یک شخص وجود داشته باشد ممکن است بتوان وجود طریق متکرر را شاهد بر اخذ از کتاب آن شخص قرار داد.
برگرفته از درس خارج اصول جلسه 107 مورخ1402/3/9