امکان تمسک به سیره متشرعه در اثبات حجیت ظهور مع عدم الوثوق

[Payam_Khajei]

در مورد استدلال به سیره متشرعه، برخی از جمله شهید صدر فرموده‌اند: اگر در سیره عقلاء بر حجیت ظهور مناقشه شود، سیره متشرعه در زمان ائمه علیهم السلام بر اخذ به ظواهر ولو وثوق به آن پیدا نشود، قابل مناقشه نیست زیرا آن‌ها با اینکه احتمال تقیه و احتمال این که مراد جدی امام علیه السلام طبق عموم نباشد و مخصص منفصلی در کلام امام علیه السلام وجود داشته باشد در ذهنشان وجود داشت ولی در عین حال به ظهور کلام امام علیه السلام عمل می‌‌کردند. و کشف می‌‌شود که از این سیره متشرعه ردع نشده بود و الا اگر از آن ردع می‌‌شد متشرعه این کار را ادامه نمی‌دادند .

بررسی دلیل دوم

به نظر ما استدلال به سیره خیلی واضح نیست زیرا استدلال به سیره متشرعه با استدلال به سیره عقلاییه فرق می‌‌کند. استدلال به سیره عقلاییه با رجوع به ارتکاز هر شخصی است که می‌بیند آیا ارتکاز عقلاییه او بر عمل به ظهور هست یا نیست، ولی رجوع به سیره متشرعه رجوع به یک تاریخ است که فهمیده شود که در زمان ائمه علیهم السلام اصحاب ائمه علیهم السلام به ظهور کلام ائمه علیهم السلام مطلقا تمسک می‌‌کردند و لو ظن پیدا کنند که این کلام تقیتاً صادر شده است . این که متشرعه چنین سیره‌ای داشته‌اند که با وجود ظن به این که امام علیه السلام این کلام را از باب تقیه بیان کردند و یا ظن به استعمالی مجازی این کلمه در این معنا به ظاهر کلام امام علیه السلام اخذ می‌کردند، برای ما واضح نیست و اثبات آن مشکل است.

در بحث حجیت خبر ثقه در تعلیقه مباحث الاصول در سیره عقلاییه بر حجیت خبر ثقه اشکال کردند ولی به سیره متشرعه در اصحاب ائمه علیه السلام بر عمل به خبر ثقه ولو مفید وثوق نباشد، تمسک کردند . یعنی به عنوان یک امر تاریخی استدلال  به یک امر تاریخی می‌‌کنند در مقام نیز شهید صدر رحمه الله استدلال به یک امر تاریخی کردند. 

و اشکال این است که وجود چنین امر تاریخی ثابت نیست و وجود آن اول الکلام است.

¨     خارج اصول - 23/10/1402

[استاد در جلسه بعد 24 دی ماه تکمیل کردند:] بله در موارد شک بدون منشأ برای تقیه که همه جا این شک هست، یا شک در اراده عموم و اطلاق، این سیره متشرعه بر عمل به ظهور کلام امام(ع) مسلم است و لو وثوق پیدا نکنند.