معنای متشابه در قرآن

[Payam_Khajei]

بحث در این است که آیا ظهور مستقر قرآن حجت است یا نه؟

برای اثبات عدم حجیت قرآن وجوهی مطرح شده است. یکی از این وجوه این است :
ظهور، مصداق متشابه است. و طبق آیه «و فَأَمَّا الَّذينَ في‏ قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ‏ فَيَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ ابْتِغاءَ الْفِتْنَةِ وَ ابْتِغاءَ تَأْويلِهِ» متشابهات قرآن حجت نیستند و نباید از آن‌ها تبعیت کرد.

مرحوم خویی فرموده‌اند: متشابه آن لفظی است که دو معنای شبیه هم در آن است و مبتلی به اجمال است لذا متشابه به معنای مجمل است و مجمل ربطی به بحث ظاهر ندارد و ظاهر داخل در محکم می‌شود.

شهید صدر در اشکال به این جواب بیان کردند:

مجمل اتباع ندارد لذا وقتی معلوم نیست که مراد شارع از زید در خطاب «اکرم زیدا» زید بن بکر است یا زید بن عمرو، اکرام زید بن بکر به ادعای اتباع این خطاب مجمل، درست نیست و این اتباع نیست.

بنظر ما این اشکال شهید صدر تمام نیست زیرا ممکن است مراد از مجمل این باشد که موجب ظن به یک معنا است ولی در حد ظهور نیست یعنی ایهام یک معنایی را دارد ولی در حد ظهور نیست در این صورت اتباع آن معقول است.

 

¨    خارج اصول - 03/11/1402

[Payam_Khajei]

استاد در جلسه 7 بهمن نظر خود را در مورد معنای متشابه اینگونه بیان کردند: 

متشابه نیاز به تأویل دارد یعنی یک مفهومی است که بیان واقع آن چون برای مردم آشکار نیست نامش تأویل است. پس تأویل به نظر ما یعنی بیان واقع شیء که آشکار و واضح نیست. 

کلام متشابه به نظر ما یعنی کلامی که مراد واقعی از آن ظاهر نیست، حال یا مجمل است که در آن اتباع به کار نمی‌رود، همان‌طور که در بحوث گفت یا مشعر است به معنای خلاف واقع یا حتی ظاهر در معنای خلاف واقع است، ‌به این می‌‌گویند متشابه. 

[خیشه]

استاد به چه نکته ای متشابه رو به این معنا دانستند؟

[Payam_Khajei]

احتمالا به دلیل جمع بین ظاهر صدر و ذیل آیه :
هُوَ الَّذي أَنْزَلَ عَلَيْكَ الْكِتابَ مِنْهُ آياتٌ مُحْكَماتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتابِ وَ أُخَرُ مُتَشابِهاتٌ فَأَمَّا الَّذينَ في‏ قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ ابْتِغاءَ الْفِتْنَةِ وَ ابْتِغاءَ تَأْويلِهِ.

یک مطلبی اخیرا در سایت مباحثات گذاشتم آن را ببینید شاید جواب سوال شما باشد. بخشی از آن این گونه است: 

با تمسک به آیه‌ی «هُوَ الَّذي أَنْزَلَ عَلَيْكَ الْكِتابَ مِنْهُ آياتٌ مُحْكَماتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتابِ وَ أُخَرُ مُتَشابِهاتٌ فَأَمَّا الَّذينَ في‏ قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ ما تَشابَهَ مِنْهُ ابْتِغاءَ الْفِتْنَةِ وَ ابْتِغاءَ تَأْويلِهِ‏»  گفته شده است: از آنجا که ظهور کتاب از متشابهات قرآن است لذا حجیت ظهور کتاب ثابت نیست و ما نهی از اتباع آن شده ایم.

 ما می گوییم: در این آیه دو کلمه «اتباع متشابه» و «ابتغاء تأویله»  بیان شده است که باید بین آن دو جمع شود، اتباع در مواردی استعمال می‌شود که کلام لااقل اشعار به یک مطلب داشته باشد و لذا به حمل کلام مجمل بر یک معنایی که کلام نه ظهور در آن دارد و نه اشعار به آن، عرفا اتباع و پیروی کردن گفته نمی‌شود. از طرف دیگر به حمل کلام ظاهر بر معنای ظاهری که در آن مستقر است تاویل گفته نمی‌شود. و مقتضای جمع بین این دو این است که گفته شود اهل زیغ کلامی از قرآن را که یا مشعر به یک معنا بود و یا با قطع نظر از قرائن عقلیه و نقلیه ظاهر در یک معنا بود، اخذ می‌کردند و از آن دنباله‌روی می‌کردند. و غرض بعضی از این‌ افراد فتنه‌گری بود زیرا این معنایی که آیه اشعار به آن دارد یا ظهور لولا القرینة در آن دارد، معنای صحیحی نیست.

ادامه اش: 
http://mobahathah.ir/showthread.php?tid=3302