نگاهی به علامیت صحت حمل بر معنای حقیقی و وابستگی آن بر معنای اراده شده

[مهدی منصوری]

صحت حمل از جمله علائمی است که برای کشف معنای حقیقی مورد استفاده قرار می گیرد؛ چون گاهی تبادر مشکل را حل نکرده و حدود معنا به صورت دقیق با تبادر مشخص نمی شود. به عنوان مثال با استفاده از لفظ «آب» معنایی به ذهن خطور می کند، اما برای فهم صدق عنوان «آب» بر سیلی که به جهت اختلاط با خاک تغییر رنگ داده است، تبادر نافع نبوده و تحیر ایجاد می شود. در نتیجه برای تعیین حدود معنای لفظ «آب»، از صحت حمل یا عدم صحت سلب استفاده می شود؛ یعنی آب با معنای ارتکازی در ذهن حمل بر سیل می شود. در این صورت اگر وجدان این حمل را پذیرفته و یا اینکه سلب عنوان آب از آن مایع را نپذیرد، کاشف از حقیقت بودن لفظ «آب» در این مورد است.

 مرحوم آقای خویی در اشکال به علامیت صحت حمل اشکال کرده اند که صحت حمل بستگی به معنای اراده شده از سوی متکلم دارد؛ چون وقتی در مورد رجل شجاع، تعبیر «هذا أسد» به کار برده شود، در صورتی که از لفظ «أسد»، رجل شجاع اراده شده باشد، صحت حمل خواهد داشت و در صورتی که از «أسد»، حیوان مفترس اراده شده باشد، صحت حمل نخواهد داشت. 

بنابراین صحت حمل وابسته به معنای اراده شده است و در نتیجه صحت حمل علامت معنای حقیقی نیست.[1]

استاد شهیدی در پاسخ از اشکال مرحوم آقای خویی فرموده اند: صحت حمل در صورتی علامت حقیقت است که لفظ با همان معنای مرتکز حمل شود و لذا نباید معنای لفظ را تغییر دارد بلکه صرفا معنای مرتکز معیار خواهد بود که صحت حمل آن کاشف از حقیقی بودن معنا است.

درس خارج اصول، 98.09.30

برای مشاهده این مطلب و مطالب پیرامون آن در تقریر درس استاد شهیدی اینجا کلیک کنید.

---

[1]. محاضرات فی اصول الفقه، سید ابوالقاسم خویی، ج1، ص130.[url=file:///C:/mfeb.ir/U1ms4_13980930-054_mm2_mfeb.ir.docx#_ftnref1][/url]