نقلهای مختلف حدیث لا ضرر

[مهدی خسروبیگی]

برای فهم درست یک حدیث باید نقلهای مختلف آن را جمع آوری نمود و به مجموع آن ها برای فهم حدیث توجه کرد ،  حضرت آیت الله سیستانی حفظه الله با تتبع حیرت انگیزی که در حدیث لا ضرر آنهم قبل از ابزار کامپیتری داشتند هشت نقل برای لا ضرر پیدا کردند که ما نیز چند مورد به آن اضافه می کنیم که در مجموع سیزده نقل میشود :
۱.لا ضرر و شق النخل : ان نخله کانت بین رجلین فاختصما فیهما الی النبی صلی الله علیه و سلم فقال احدهما اشققها نصفین بینی و بینه فقال النبی صلی الله علیه و سلم لا ضرر فی الاسلام یتقاومان فیها.  
2.لا ضرر و حدیث شفعه : قضی رسول الله بالشفعه بین الشرکاء فی الارضین و المساکن و قال لا ضرر و لا ضرار و قال اذا رفت الارف و حدت الحدود فلا شفعه(و نقلهای شبیه این)
3. لا ضرر و قضیه معروف سمره بن جندب : ان سمره بن جندب کان له عذق فی حایط لرجل من الانصار... کان یمر الی نخلته و لا یستاذن ...فقال رسول الله للانصاری اذهب فاقلعها و ارم بها  فانه لا ضرر و لا ضرار(و نقلهای شبیه آن)
4. لا ضرر و عذق ابی لبابه : کانت لابی لبابه عذق فی حایط رجل فکلمه فقال انک تطأ حایطی الی عذقک فانا اعطیک مثله فی حایطک فاخرجه عنی فابی علیه فکلمه النبی صلی اللخ علیه و سلم فیه فقال یا ابا لبابه خذ مثل عذقک فضمها الی مالک اکفف عن صاحبک ما یکره فقال ما انا بفاعل قال فاذهب فاخرج له عذقا مثل عذقه الی حایطه ثم اضرب فوق ذلک بجدار فانه لا ضرر فی الاسلام و لا ضرار.
5. لا ضرر و منع فضل ماء : قضی رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم بین اهل المدینه فی مشارب النخل انه لا یمنع نفع الشی و قضی فی اهل البادیه انه لا یمنع فضل ماء لیمنع به فضل کلاء و قال لا ضرر و لا ضرار.
6.لا ضرر هدم جدار : سئل عن جدار لرجل و هو ستره فی ما بینه و بین جاره سقط فامتنع عن بنائه قال لیس یجبر علی ذلک الا ان یکون وجب ذلک لصاحب الدار الاخر بحق او بشرط فی اصل الملک و لکن یقال لصاحب المنزل استر علی نفسک فی حقک ان شئت قیل له فإن کان الجدار له لم یسقط و لکنه هدمه او اراد هدمه اضرارا بجاره لغیر حاجه منه الی هدمه قال لا یترک ذلک ان رسول الله ص قال لا ضرر و لا اضرار فان هدمه کلف ان یبنیه.
7.لا ضرر و لا ضرار تنها.
8. لا ضرر و قتل بهایم : جاء رجل الی عمر بن الخطاب و معه رجل فقال ان بقره هذا شقت بطن جملی فقال عمر قضی رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فیما فیما قتل البهایم انه جبار و الجبار الذی لا دیه له و لا قود.  فقال امیر المومنین علیه السلام قضی النبی ص لا ضرر و لا ضرار ان کان صاحب البقره ربطها علی طریق الجمل فهو له ضامن فنظروا فاذا تلک البقره جاء بها صاحبها من السواد و ربطها علی طریق الجمل فاخذ عمر برایه علیه السلام و اغرم صاحب البقره ثمن الجمل.
9. لا ضرر و جعل الخشب علی الجدار : قال رسول الله صلی الله علیه و سلم لا ضرر و لا ضرار و للرجل ان یجعل خشبه فی حایط جاره و الطریق المیتاء سبعه اذرع.
10. ان النبی صلی الله علیه و سلم قال لا ضرر و لا ضرار و ان رسول الله ص قضی فی مشارب النخل بالسیل الاعلی علی الاسفل یشرب الاعلی و یدور الماء الی الکثیر ثم یسرح الماء الی الاسفل و کذلک حتی ینقضی الحوایط و یفنی الماء.
11. لا ضرر و لا ضرار من ضار ضاره الله و من شاق شق الله علیه.
12. لا ضرر و نخله لرجل فی حایط قوم : کانت نخله لرجل فی حایط قوم فارادوه ان یبیعهم فابی فذکر ذلک لرسول الله صلی الله علیه و سلم فقال لا ضرر فی الاسلام.
13. لا ضرر و عتق عبد مشترک : من اعتق شرکا له فی عبد اعتق علیه و اقیم علیه لان رسول الله صلی الله علیه و سلم قال لا ضرر و لا ضرار.

خیلی از این موارد فقط مصادیق لاضرر را بیان کرده و تأثیری در ثمره اصولی ندارد مثلا تمام روایاتی که فقط دارد «لاضرر و لاضرار» چه به تنهایی باشد و چه در ضمن کلمات دیگر. بله خوب بود اینطور بیان شود که این قاعده مثلا به چند نحو بیان شده است این است که ثمره اصولی دارد مثلا «لاضرر و لاضرار» و «لاضرر و لا ضرار فی الاسلام»