جریان استصحاب عدم وجوب مقدمه عند الشک فی الوجوب

[سید رضا حسنی]

مرحوم آخوند می­فرماید: مقتضای اصل عملی در صورت شک در وجوب مقدمه، این است که استصحاب عدم وجوب مقدمه جرای است. مثلا مکلف شک دارد که وضو و غسل و ... وجوب شرعی دارد یا ندارد، استصحاب عدم وجوب جاری است. زیرا یک زمانی که ذی المقدمه وجوب نداشت، مقدمه نیز وجوب نداشته، حال که شک شده است، استصحاب عدم وجوب جاری است.

در ادامه استاد فرمود: اصل برائت جاری نیست؛ زیرا برائت در جایی جاری است که استحقاق عقابی در کار باشد و در مقدمات، استحقاقی در کار نیست تا با برائت آن را برداریم.

با سلام و تشکر
چند نکته از باب سوال در ذهن است"
1. مگر در صورت مسلم بودن وجوب ذی المقدمه، جایی برای شک در وجوب مقدمه باقی می ماند؟ آیا جز این است که تنها راه رسیدن به ذی المقدمه، انجام مقدمه است؟ حال که مقدمه وجوب عقلی دارد ( زیرا انجام ذی المقدمه بدون آن ممکن نیست) پس دیگر چه جایی برای شک شرعی برای آن می ماند؟؟ مثلا اگر با دلیل مسلم دانستیم که نماز واجب است و تنها راه نماز صحیح خواندن هم وضو است، دیگر چه جایی برای شک در وجوب وضو باقی می ماند؟؟؟

2. درست است که جریان برائت در جایی است که استحقاق عقابی فرض شده باشد، لکن تصریح نشده است که حتما باید استحقاق عقاب در خود ترک مقدمه باشد، وقتی ما می دانیم که با ترک مقدمه ذی المقدمه نیز که واجب بود فوت می شود، بنابراین استحقاق عقاب با واسطه در مقدمه قابل فرض است و بعید نیست که جریان برائت شامل مقام نیز بشود. البته گفتنی است که این فرض جریان برائت در صورت فرض شک در وجوب مقدمه است که در نکته ی اول مورد خدشه قرار گرفت.

3. جریان استصحاب مذکور استصحاب در شبهات حکمیه است در حالی که خود حضرت استاد گنجی دربحث فقه در جایی جریان استصحاب در شبهات حکمیه را منکر بودند کما علیه جماعۀ من الأعلام منهم السید الزنجانی، و السید الخویی، و غیرهم