تشکیک در عدم ذکر کتاب ابن غضائری در فهرست نجاشی

[عرفان عزیزی]

یکی از شواهد آیت الله خویی مبنی بر غلط بودن انتساب کتاب رجال به ابن غضائری این است که نجاشی در فهرست خود در ذیل ترجمه ی استادش حسین بن عبید الله غضائری نامی از چنین کتابی نمی برد و یا هنگامی که مطلبی از هم درس خود احمد بن حسین بن عبید الله غضائری نقل می کند اشاره به وجود چنین کتابی نمی کند[1]تنها شیخ طوسی در فهرست به آن اشاره کرده و فرموده: احمد بن حسین در یک کتاب مصنفات و در یکی اصول را جمع آوری کرده است اما بعد از مرگ او ورثه ی او طبق آنچه که از آنها حکایت شده  این دو کتاب و سایر کتب او را از بین بردند![2]شیخ طوسی از مرگ احمد بن حسین بن عبید الله غضائری به اخترام تعبیر می کند که نشانگر زود هنگام بودن آن می باشد.برخی این احتمال را مطرح کردند که احمد توسط اسماعیلیه ترور شده است اسماعیلیه ی معروف به ترور بودند تا جایی که سید رضی می گوید: من از غیله و ترور آنها خوف دارم.[3] لذا محتمل است که شیخ طوسی این عبارت را نقل کرده که به سراغ ورثه ی او نروند و پیگیر کتاب نباشند چرا که محتویات این کتاب به ضرر اسماعیلیه بوده است و نجاشی هم راجع به این کتاب اصلا سخن نگفته است.لذا محتمل است این کتاب مخفیانه در بین علمای شیعه وجود داشته و بعد زمان علامه ی حلی یا بعد از منحل شدن حکومت اسماعیلیه دوباره به صورت عمومی مطرح شده باشد.صرفا در مقام بیان احتمال هستیم تا این موید آیت الله خویی را کمرنگ کنیم.آیت الله شبیری طبق نقل استاد سید محمد جواد شبیری و استاد سید محمد رضا سیستانی انتساب کتاب به ابن غضائری را قبول دارند.

---

[1] معجم رجال الحدیث ج۱ص۹۶
[2] فهرست طوسی ص۲
[3]  حمل المحضر إلى الرضي ليكتب خطه فيه حمله أبوه و أخوه فامتنع من سطر «5» خطه و قال لا أكتب و أخاف دعاة صاحب مصر و أنكر الشعر و كتب خطه و أقسم فيه أنه ليس بشعره و أنه لا يعرفه فأجبره أبوه على أن يكتب «6» خطه في المحضر فلم يفعل و قال أخاف دعاة المصريين و غيلتهم لي فإنهم معروفون بذلك‏ شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ج۱ص۳۸