اختلاف شدید در کلمات مرحوم آقای خویی رحمه الله در ملاک صدق زیاده و نقیصه رکوع و سجود

[یا علی مدد]

کلمات مرحوم خویی رحمه الله در معیار صدق زیاده و نقیصه مختلف است:
قول اول:
معیار صدق زیاده و نقیصه رکوع و سجود عرفی است. لذا ایشان در موسوعه ج3 ص 389فرموده‌اند: «در صورتی که سجود عرفی حفظ شود ولو بر فرش یا خاک نجس سهوا سجده شود، مشمول حدیث لاتعاد است و داخل در عقد مستثنی منه است، چون اخلال به سجود و رکوع عرفی نکرده است اما اگر زیاده سجود یا رکوع عرفی کند، مبطل نماز است.»[1]
در ادامه همین جلد نیز همین مبنا را تکرار کردند، و فرموده‌اند: «زیاده رکوع و سجود عرفی مبطل نماز است.»
در بحث قیام یعنی جلد13 صفحه 183 نیز مطابق همین مبنا صحبت کردند و فرموده‌اند: «المراد من السجود في عقد الاستثناء من حديث لا تعاد هو ذات السجود، أعني ما صدق عليه السجود عرفاً»[2]
و اما این که در منهاج الصالحین فرموده‌اند: «من سجد سجدتین علی مکان النجس بطلت صلاته»[3]  به این جهت است که ایشان منهاج را بعدا نوشتند که مبنایشان عوض شد ولی زمان تدریس بحث طهارت مبنای ایشان همین قول اول بود.
قول دوم:
زیاده و نقیصه رکوع شرعی مبطل است. این قول را در موسوعه جلد 14 صفحه 774 مسأله چهار بحث رکوع و همچنین در مصباح العروة اختیار کردند و فرموده‌اند: «زیاده و نقیصه رکوع شرعی مبطل است ولی زیاده و نقیصه رکوع عرفی مبطل نیست.»
قول سوم:
تفصیل بین زیاده و نقیصه به این نحو که معیار نقیصه رکوع شرعی است و معیار زیاده رکوع عرفی است.
ایشان در در جلد 15 ص68 این قول را اختیار کردند و تا آخر بر این مبنا باقی ماندند. و لذا در مسأله 10 سجود نیز همین مبنا را بیان کردند.

---

[1] موسوعة الامام الخویی، ج3، 389.
[2] موسوعة الامام الخوئی، ج13، ص183.
[3] منهاج الصالحین، ج1، ص113.