تحلیل وضع تعیینی استعمالی بر اساس مسلک قرن اکید

[مسعود عطار منش]

درس خارج اصول جلسه 8 مورخ 15 مهر 1402
از مجموع کلمات محقق خراسانی در کفایه استفاده می­شود وضع به دو گونۀ تعیینی و تعیّنی تقسیم می­شود؛ وضع تعیینی نیز به دو گونۀ وضع تعیینی بالإنشاء _یعنی وضع تعیینی­ ای که با انشاء محقق می­شود_ و وضع تعیینی بالإستعمال _یعنی وضع تعیینی­ ای که با استعمال محقق می­شود_ تقسیم­ پذیر است.
مرحوم شهید صدر می­فرماید پس از پذیرش مسلک قرن اکید، امکان­پذیر بودن وضع تعیینی استعمالی نیز روشن است. تعبیر ایشان از این قرار است:

و أما الوضع الاستعمالي، فيراد به إنشاء الوضع و إيجاده باستعمال واحد بأن يستعمل اللفظ في معنى لم يكن موضوعا بإزائه و لا مستعملا فيه بعلاقة المجاز بقصد تعيينه له.

و تصوير هذا القسم من الوضع على المسلك المختار في حقيقة الوضع واضح، لأن استعمال اللفظ في معنى لم يعهد له يكون بنفسه مصداقا للقرن الخارجي بينهما، ….[1]

فرمایش ایشان برای ما قابل هضم نیست. مجرد کنار هم قرار گرفتن لفظ و معنا چگونه منشأ ایجاد قرن اکید می­شود. قرن اکید باید به گونه­ ای باشد که با آمدن لفظ، معنا به ذهن خطور کند. شما این لفظ خاص را کنار این معنا قرار دادید و بینشان اقتران برقرار کردید ولی در قرن اکید قرار است بین طبیعی لفظ و معنا اقتران اکید برقرار شود به طوری که هر بار این لفظ و مشابهش به کار برود، معنا به ذهن خطور کند؛ مجرد این که این لفظ خاص با معنا مقترن شود برای تحقق قرن اکید کافی نیست بلکه ارتباط و ملازمه باید بین طبیعی لفظ و معنا باشد.

---

[1] بحوث في علم الأصول، ج‏1، ص: 97